गुणदोषभिदादृष्टिमन्तरेन वचस्तव ।
निःश्रेयसं कथं नृणां, निषेधविधिलक्षणम् ॥३॥
हे गुण आणि हे दोष । उभयतां वैर लावी देख ।
तुझा वेद गा आवश्यक । होय प्रकाशक गुणदोषां ॥३५॥
वैर लावूनि वेदवाणी । वाढवी गुणदोषमांडणी ।
तेथ मोक्ष पाविजे प्राणी । वेदवचनीं घडे केवीं ॥३६॥
राऊळ बोलिलें आपण । जे न देखावे दोषगुण ।
तूंचि म्हणसी वेद प्रमाण । तैं दोषगुण देखावे ॥३७॥
एवं ऐकतां तुझें वचन । उभयतां आली नागवण ।
वेद प्रमाण कीं अप्रमाण । हें समूळ जाण कळेना ॥३८॥
तुझ्या वचना विश्वासावें । तैं गुणदोषां न देखावें ।
तुझें वेदवचन मानावें । तैं देखावें गुणदोषां ॥३९॥
ऐसे तुझेनि बोलें जाण । संशयीं पडले सज्ञान ।
मा इतर साधारण जन । त्यांची कथा कोण ये ठायीं ॥४०॥
(आशंका) माझें वचन वेदवचन । दोनी एकरुपें म्हणसी प्रमाण ।
तरी गुणदोषदर्शन । कां पां विलक्षण परस्परें ॥४१॥
माझें वेदाचें विधिविधान । नव्हतां वेदार्थाचें ज्ञान ।
म्हणशी मोक्ष न घडे जाण । वेद प्रमाण या हेतू ॥४२॥
त्या मोक्षामाजीं काय कठिण । सकळ कर्में सांडिता जाण ।
घरा मोक्ष ये आपण । सहजचि जाण न प्रार्थितां ॥४३॥
म्हणसी वेदार्थ न कळतां । कर्म करितां कां त्यागितां ।
कदा मोक्ष न ये हाता । जाण तत्त्वतां निश्चित ॥४४॥
भासला दोराचा सर्प थोर । तेथ जपतां नाना मंत्रभार ।
करितां वाजंत्र्यांचा गजर । मारितां तिळभर ढळेना ॥४५॥
तो सादरें निरीक्षितां जाण । होय त्या सर्पाचें निरसन ।
तेवीं निर्धारितां वेदवचन । भवभय जाण निरसे ॥४६॥
भवभयाची निर्मुक्तता । त्या नांव ’मोक्ष’ जाण तत्त्वतां ।
तो वेदार्थावीण हाता । न ये सर्वथा आणिकें ॥४७॥
वेदविधान न करितां । कर्म त्यागिलें उद्धततां ।
तेणें निजमोक्ष न ये हाता । परी पाखंडता अंगीं वाजे ॥४८॥
विधियुक्त जो कर्मत्यागु । करुनि संन्यास घेतल्या साङगु ।
तैं म्हणसी न पडे वेदपांगु । हाही व्यंगु विचारु ॥४९॥
श्रवणांग संन्यासग्रहण । तेथही असे विधिविधान ।
गुरुमुखें जें महावाक्य-श्रवण । तोही जाण वेदार्थ ॥५०॥
(आशंका) ॥ करितां देवांपितरांचें यजन । ते होऊनियां प्रसन्न ।
मोक्ष देतील आपण । हेंही वेदेंवीण घडेना ॥५१॥
स्वाहाकारें तृप्त सुर । स्वधाकारें तृप्त पितर ।
वेदविनियोगेंवीण देवपितर । प्रसन्नाकार कदा नव्हती ॥५२॥
