श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः । श्रीक्षेत्रपालाय नमः ।

जयनिगमतरुरुचिरफला । गिरिजातपोदय सूर्यमंडला ।

अंबानंदना रे विमला । स्फुरत्कुंडला गुणेशा ॥१॥

समुद्राचे मोजवेल कमल । तारकांची गणना होइल ।

नभमंडलाची घडी वळेल । परी न गणतील गुण तुझे ॥२॥

उदधीचें करुनि मषिपात्र । अवनीचें विस्तीर्णपत्र ।

लोमेशायू सहस्त्रकर पवित्र । लिहील विचित्र गुण तुझे ॥३॥

तरीं न सरती त्वद्‌गुण । तेथें कलियुगीं मनुष्याचा पाड कोण ।

परी तूंचि हा ग्रंथ गजकर्ण । करविता जाण सत्य हें ॥४॥

श्रोते टांकोनि आळस । गणेशकथा ऐका सुरस ।

जी कथा भववारणास । सिंहापरी होतसे ॥५॥

गिरिजासदनीं जगज्जीवन । होवोनियां तिचा नंदन ।

करुन दानवांचें कंदन । करी अवन साधूंचें ॥६॥

तयासि लागला दशममास । तीन मुहूर्त लोटतां दिवस ।

उभा राहे जगन्निवास । धरोनि करास मातेच्या ॥७॥

बोबडे फुटले तयासि बोल । ऐकोन अंबेस सुखाचे डोल ।

येवोनि पाहे मुखकमल । शंकराचें तेधवां ॥८॥

शिव धरोनि तयाचा हात । हळुहळू अंग्णीं चालवित ।

जो ब्रह्मांडासि आधारभूत । धरोनि हात तो चाले ॥९॥
आश्रयावांचोनि कांपत । चालतां अडखळोनि पडत ।

पाहोनि माय ये धांवत । कडिये घेत प्रेमभरें ॥१०॥

करोनिया मुखचुंबन । म्हणे श्रमलें हो माझें तान्ह ।

बोलतां बोबडें मातेलागून । नुमजे कांहीं वर्णभेद ॥११॥

चिमणी मेळऊनि गणाचीं बाळें । मध्यें विचित्र खेळ खेळे ।

जाऊनियां धुळींत लोळे । केश कुरळ माथ्यावरी ॥१२॥

माता येऊनि लागवेगीं । धुळींतुन उचली तयालागीं ।

न्हाणोनिया कोमळांगी । तीट लावी भाळी त्याच्या ॥१३॥

डोळ्यांवरिलें कुरळ जावळ । सर्सावोनिया मुखकमळ ।

पाहोन म्हणे भाग्यसबळ । या जगीं माझें सखे ॥१४॥
उतरोनि मातेचे कडेखालीं । मुलामाजी हुतुतू घाली ।

उचलावया येतां माऊली । पळे तेथूनि दुडदुडां ॥१५॥

माय लागतां पाठिमागें । परतोनि अंबर धरीं वेगें ।

तिचेपासीं स्तनपान मागे । करी रुदन क्षणांत पै ॥१६॥

देऊन स्तनपान त्याशी । बाळ गुंतवोनि खेळाशी ।

गौरी निघे शिवसेवेसी । रडत पाठिशी लागे तिच्या ॥१७॥

पुन्हा परतोन मोहजाळे । म्हणे बाळा क्षणभरी खेळे ।

तो नायकतां लोळे । मग उचलोन घेत तया ॥१८॥

शंकरासि म्हणे काय करुं । क्षणभरी दूर नोहे लेंकरुं ।

ऐकोनि म्हणे तीतें हरुं । नको रडवूं बाळकाते ॥१९॥
न लगे मातें तुझी सेवा । माझा प्रियपुत्र तूं खेळवावा ।

कदां इतरांपासी न द्यावा । अवनीवरी न ठेवावा कदां ॥२०॥

सिंधू देऊनि वस्त्रभूषणें । अजगरासि विनवून म्हणे ।

तुवां आतां दाखवणे । पराक्रम तरी मजलागीं ॥२१॥

प्रतिज्ञा करोनि जे जे गेले । ते ते मागुति नाहीं परतले ।
येरु म्हणे गिळीन सगळें । बाळकासि क्षणमात्रें ॥२२॥

नमोनि निघे तो रायाशी । जाणो काळे आसुडिला तयाशी ।

अजगर होवोनि वेगेंशीं । गणरायाशी गिळूं पाहे ॥२३॥

मुख पसरोनिया विशाळ । जपत अंगणीं दुष्टव्याल ।

हें समजोन गौरीबाळ । दुडदुडां धांवत पातला ॥२४॥
तेणें डोळस बाळ देखिला । सक्रोधें तेव्हां धुधुःकारला ।

झेंप घालूनि तयास गिळिला । आनंद मानिला तयानें ॥२५॥

उदरीं जातां भुवनेश्‍वर । वाढता जाहला गौरीकुमर ।

उभाच चिरोनियां अजगर । आपण बाहेर निघाला ॥२६॥

गिरिजा पाहे सभोंवती । बाळ न देखतां रडे पार्वती ।

मुलें येऊनि तीस सांगती । गिळिला गणपती अजगरानें ॥२७॥

माय पिटी कपाळ करें । भोंवतीं रडती चिमणी लेंकुरें ।

तंव धावत पातला त्वरें । अंग रुधिरें माखलें असे ॥२८॥

पाहोनि येतां कुमराशी । माता धांवली वेगेशीं ।

करीं धरोनि तयाशी । वेगें करोनि न्हाणीतसे ॥२९॥

दैवें अरिष्टापासोन । बाळ पातलें गे वांचून ।

तिणें ब्राम्हण मेळऊन । अरिष्टनाशन शांतीसी करविलें ॥३०॥

एकादशमास बाळकाशी । लागतां करी उत्साहाशी ।

आनंद न माये मायेशी । बाळकासि अवलोकितां ॥३१॥

गौरीभोंवती गणऋषिललना । मिळोनी पाहती गौरीनंदना ।

बाळकांमाजी खेळ नाना । खेळतसे भक्तसखा ॥३२॥

कोणी ललना निजबाळक । पाजितां धावे विनायक ।

दुसरा तिचा स्तन देख । लावोनि मुख चुंबीतसे ॥३३॥

तिणें झिडकावितां तयास । वेडावोनि दाखवी तीस ।

कोण्या कांतेचे मुखास । जावोनियां चुंबीतसे ॥३४॥

कोणी घेऊनि निर सुंदर । येतां वाटेस लंबोदर ।

मुखावरी घालोनि अंबर । भेडसावीत तयेसी ॥३५॥
ती येऊनियां वेगेंशीं । गार्‍हाणें सांगे अंबेपाशीं ।

म्हणे येणे पीडिले गे मजशीं । येऊनि वाटेसि भेडसाविलें ॥३६॥

कोणी तोतरें बोलतां । तयासि वेडावी जगत्पिता ।

कोणी तयासि घेतां वनिता । कुरळ तत्वता आकर्षी तिचे ॥३७॥

लीला विग्रही जगन्निवास । लीला दावी निजभक्तांस ।

सत्पुत्र पाहोनि नगजेस । रात्रदिवस आठवेना ॥३८॥

सिंधूनें पाठविला शरभासुर । कज्जलवर्ण महाक्रूर ।

शिर भेदीत गेले अंबर । बाळ सुंदर देखिला तेणें ॥३९॥
पसरोनियां विशाळ मुखा । गिळूं पाहे तो सुमुखा ।

असुर पाहतां भक्तसखा । पाहोनि हरिखा सरसाविला ॥४०॥

दानव चरणीं धरोनियां । गरगरां निराळीं फिरवोनियां ।
आपटावा तंव बोले माया । सोड गणराया ययाशी ॥४१॥

बाळकें दिधला टांकोन । देह जाहला छिन्नभिन्न ।

परी धांवला सरसाऊन । पुन्हा भिरकाऊन देतसे ॥४२॥

ऐसा तो शतवार । फिरवोनि टांकिला असुर ।

दैत्य येवोनि वारंवार । कर्षी लंबोदर लागवेगीं ॥४३॥

मग गुणेशें शिळापृष्ठीवरी । आपटतां जाहला चूर्णशरीरीं ।

प्राण सोडी सुरवैरी । भक्त कैवारी प्रतापें ॥४४॥

विजयी झाला गौरीसुत । सुरगण सुमनवर्षाव करित ।

पार्वतीचें भाग्य अपरिमित । पुत्र अनंत जाहला ॥४५॥
एके दिवसीं सख्यांसहित । पार्वती घेऊनियां स्वसुत ।

शिवसन्निध जाऊनि बैसत । कौतुक दावित पुत्राचें ॥४६॥

जाणोनि मातापित्याचा भाव । नृत्य करी देवाधिदेव ।

गणगिरिजेसहित पाहे शर्व। हावभाव तयाचे ॥४७॥

नृत्य पाहोनि संतोषला । शंकर नृत्य करुं लागला ।

त्याचें नृत्य पाहूं आला । नाचूं लागला इंदिरावर ॥४८॥

शक्र आणि वरुण कुबेर । तेही नृत्य करिती सुंदर ।

गणगंधर्व यक्ष किन्नर । संपूर्ण सुर नृत्य करिती ॥४९॥

मुनिपन्त्यागणांगना । गौरीसख्या चंद्रानना ।

नाचती करिती भाव नाना । गजवदना तोषविती ॥५०॥
स्वर्गमृत्युपाताळपर्वत । नद्यासमुद्रवनें समस्त ।

सकळ पदार्थ तेव्हां नाचत । चराचरसहीत पैं ॥५१॥

जो सकल जगतां आधारभूत । तो जेव्हां नृत्य करित ।

तेव्हां सकल ब्रह्मांड नाचत । कौतुक पाहत पार्वती ॥५२॥
म्हणे हें काय अपूर्व जाहले । सकल चराचर नाचूं लागलें ।

तिणें बाळकास उचलिलें । हृदयीं धरिलें प्रेमभरें ॥५३॥

करुंनियां मुखचुंबन । करवीतसे स्तनपान ।

कानामागील मळी काढून । दे सर्साऊन कुरळ वरी ॥५४॥

तंव येतां नूपुरासुर । देखोनि तो सर्वेश्‍वर ।

नूपुरीं बांधी तयासि सत्वर । तेणें लंबोदर जड जाहला ॥५५॥

पार्वती म्हणे विश्‍वनाथा । किती जड जाहलासि आतां ।

तुझा भार न सोसवे सर्वथा । खालीं आतां बैसे तूं ॥५६॥

ऐकतां मातेची भारती । पाय झिडकावी गणपती ।

नूपुरांतून त्वरितगती । दैत्य उडला तेधवां ॥५७॥

भोंवतसे नभमंडळीं । तेणें अंधार पडला तळीं ।

दैत्य पडोन तये वेळीं । शतचूर्ण जाहला ॥५८॥
असुराचा गेला प्राण । पुष्पें वर्षती सुरगण ।

ऐसें ऐकतां जाण । अंबा मनीं विस्मय करी ॥५९॥
एके दिवसी गणनायकें । घेऊनि चिमणी ऋषिबाळकें ।

खेळ मांडिला हो कौतुकें । बाळ हरिखें नाचती ॥६०॥

हमामा हुतुतू चेंडू चक्रें । खेळतां खेळ गजवक्रें ।

अजासुर चक्रपाणी पुत्रें । पाठविला तयेवेळीं ॥६१॥

तो होवोनि बोकड । धांवत पातला धडधड ।

तयासि पाहून वक्रतुंड । काय करिता जाहला ॥६२॥

धांवोनियां लागवेगीं । अज धरिला दोहीं शृंगीं ।

वरी बैसला वीतरागी । परमात्मा सनातन ॥६३॥

बाळकें धरिती पुच्छ कान । तयासि टांकी आसुडोन ।

त्याचें अद्भुत बळ पाहुन । जगज्जीवन काय करी ॥६४॥

खालीं उतरोनि जगन्निवास । शिळेवरी आपटी तयास ।

चूर्ण होवोनि आसमास । मुकला प्राणास दानव तो ॥६५॥

भडभडां आहे रुधिर । विजयी जाहला अंबाकुमर ।

बाळकें येऊनियां सत्वर । सांगती समाचार गौरीप्रती ॥६६॥
माता येऊनि लवलाहीं । निज पुत्राची धरोनि बाहीं ।

दध्योदन ते समयीं । उतरोनि टांकी ग्रावतनया ॥६७॥

मुनि आणी त्याच्या ललना । स्तवित्या जाहल्या गजानना ।

ब्रह्मा म्हणे सत्यवतीनंदना । कथा ऐके सावधान ॥६८॥

एक वर्षाची गुणेशमूर्ती । ब्रह्मांडीं भरिली तिणें कीर्ती ।

श्रवणमात्रें निरसती । पातके बा मानवांचीं ॥६९॥

द्वितीय वर्षी तयाचा । पराक्रम ऐके बा साचा ।

पुष्पवाटिकेंत पार्वतीचा । पुत्र खेळे बाळकेंशी ॥७०॥

पुष्पें तोडोन हार गुंफिले । परस्परानी गळ्यांत घातले ।

विनायाकानें जैसें कथिलें । तैसीं मुलें खेळती हो ॥७१॥

फळें पक्कापक्क तोडिलीं । बाळकानी तेव्हां भक्षिलीं ।

अम्रजंबु अंजीर केळीं । फणस वोलीं पोफळें पै ॥७२॥

द्राक्षें अंजिरकर्क टीका । खिरण्यापेरुबदरिका ।

बदामपिस्तेखारका । वांटी अर्भकां गुणेश पैं ॥७३॥

तव तेथें कूटनामा । दुष्ट दानव क्‍रुरकर्मा ।

पुष्करिणी जाहला दुष्टात्मा । विषरुपे तेधवां ॥७४॥

खेळ खेळतां विचित्र । बाळ शिणले कोमळगात्र ।

सेऊं पातले उदकपवित्र । सकळ पुत्र ऋषीचे ॥७५॥

अंजळी भरोनियां नीर । प्राशन करिती सकल कुमर ।

जाहला त्यांचा संव्हार । विष दुर्धर तयाचें ॥७६॥

पुष्करिणी भोंवतीं बाळक प्रेत । पडलीं पाहोनि अपरिमित ।

वनरक्षक धावोनि सांगत । ती मात गावांत पैं ॥७७॥

मिळाले तेथें नारीनर । मेले पाहोनि निजकुमर ।

करिते जाहले हाहाःकार । हृदयीं कर हाणोनियां ॥७८॥
आक्रोशें रडती सुंदर ललना । त्यांचें स्तनी फुटला पान्हा ।

कृपा उपजली जगज्जीवना । कौतुक दाविलें तयानें ॥७९॥
लावोनि पाहे अमृतदृष्टी । करें थापटी तयाची पाठी ।

मुलें रडूनि घालिती मिठी । जननी कंठीं तेधवां ॥८०॥

क्‍रुर दृष्टीनें अवलोकितां । कुटासुर मेला अवचितां ।

पंच योजनें विस्तीर्णता । प्रेत पडलें तयाचें ॥८१॥

ऐसा लक्षोनियां असुर । पळते जाहले नारीनर ।

अंबा घेऊनि आपला कुमर । ये सत्वर निजालयीं ॥८२॥

कोणी प्रशंसा करिती । नास्तिक ते तयास निंदिती ।

ह्मणती याची होतां संगती । विघ्नें येती नानापरी ॥८३॥

असो जैसा ज्याचा गुण । तैसें त्याचें अंतःकरण ।

पार्वती गृहीं गजकर्ण । लीला दावी निजभक्तां ॥८४॥

तिसरें वर्ष प्राप्त जाशी । तो गणेश एके दिवशीं ।

वंचोनियां मातेशी । चिमण्या बाळकेशीं निघाला ॥८५॥

जावोनियां उपवनीं । खेळ खेळे मोक्षदानी ।

चेंडू चक्रें आनंदोनी । बाळकानी आणिले ॥८६॥

त्यांचा खेळ विचित्रपणे । खेळोन दाविजे गजकर्णे ।

आणखी खेळ बाळकगुणे । सांगतां खेळे कोतुकें ॥८७॥

खेळती अवतारचरित्रें । सत्पक्ष धरिजे गौरीपुत्रें ।

जयपराजयास होती पात्रें । सुखदुःख टांकूनियां ॥८८॥
लेंकुरांसहित गौरीकुमर । खेळतां श्रम पावला थोर ।

विस्तीर्ण पाहूनि सरोवर । त्याचें तीर वेष्ठिलें ॥८९॥

वोढिले गणेशें निजगडी । उभे राहिले दोहीं थडीं ।

पाण्यांत मारोनियां बुडी । उपटिती कमळें सकंद ॥९०॥

त्यांच्या गुंफोनियां माळा । घालती गणेशाच्या गळा ।

प्रेमें पाहती मुखकमळा । लावोनि डोळा प्रेमाचा ॥९१॥

मग शिरोनियां जीवनीं । जलक्रीडा करितां आनंदुनी ।

पुन्हां तटाकीं येउनी । मोक्षदानी बैललासे ॥९२॥
तेथें येऊनि विक्राळ असुर । जळीं जाहला मीन थोर ।

तेणे येऊनि नगजाकुमर । मुखीं धरोनि जळीं नेला ॥९३॥

जळीं मत्स्यें नेतां बाळ । मुलें रडती फोडिती कपाळ ।

कोणी गांवांत करी कोल्हाळ । गेले सांगत नगजेशी ॥९४॥

ऐकोन जळीं पुत्रमज्जन । पार्वती रडे आक्रंदोन ।

भोंवती मिळाले ललनाजन । कपाळ पिटोन रुदन करित ॥९५॥
कोणी दावा गे माझा तान्हा । स्तनी फुटला वाहे पान्हा ।

कोणी आणोन राजसवदना । स्तनपाना करवा गे ॥९६॥

फळास आले तपसायास । तोच हा गे माझा राजस ।

आतां दैत्यें बुडविलें त्यास । दुःख कोणास निवेदूं ॥९७॥

क्षणोक्षणी धरणीवरी । अंग टांकी जेव्हां गौरी ।

तेव्हां रुदन करीत सुंदरी । सांवरिती तयेतें ॥९८॥

माझे जातात गे प्राण । कोणी दावा बाळ तान्ह ।

कपाळ पिटोनियां करान । विलाप करी नगजा सती ॥९९॥
तिची परिसोन शोकवार्ता । कृपा उपजली एकदंता ।

अंडज होवोनियां तत्वता । तळपे तेव्हां सतेजें ॥१००॥

मुखीं त्याचे धरुन वदन । पुच्छे करी तयास ताडण ।

अनंतशक्ती गजकर्ण । घेत प्राण असुराचा ॥१॥

त्यातें धरोनियां निकुरें । जळाबाहेर पातला त्वरें ।

त्यास पाहतां ऋषींचीं पोरें । जयजयकारें गर्जती ॥२॥

उठोनि तेव्हां ती पार्वती । त्यातें जाहली हृदयीं धरती ।

देव सुमने वर्षती । आल्हादती बहुसाल ॥३॥

कृष्ण कालिंदी जळीं बुडाला । तो येऊनि मातेसि भेटला ।

तीतें जैसा प्रमोद जाहला । तैस जाहला पार्वतीसि ॥४॥

बाळाचें कुर्वाळोनि वदन । करवीतसे स्तनपान ।

बाळकांसि भेटतां गौरीनंदन। त्यांचें मन संतोषलें ॥५॥

सख्या म्हणती मृडानीशी । दैवें रक्षिलें तुझे सुताशी ।

अंबा घेऊनि गुणेशासी । तेव्हां घरासि पातली ॥६॥

पुत्रासि म्हणे जननी । तूं नको जाउं मज टांकुनी ।

अरिष्टें येती तुज लागुनी । माझे मनीं चिंता तुझी ॥७॥

जयजयाजी जगत्कारणा भक्तरक्षका संकटहरणा ।

सदा स्मरणें तुझे चरणा । जन्ममरणा टाळावया ॥८॥

इति श्रीगणेशप्रतापग्रंथ । श्रीगणेशपुराण संमत ।

क्रीडाखंड रसभरित । एकोनविंशतितमोध्याय गोड हा ॥१०९॥अध्याय ॥१९॥

अध्याय एकोणिसावा समाप्त

आपण साहित्यिक आहात ? कृपया आपले साहित्य authors@bookstruckapp ह्या पत्त्यावर पाठवा किंवा इथे signup करून स्वतः प्रकाशित करा. अतिशय सोपे आहे.
Please join our telegram group for more such stories and updates.telegram channel