भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्याच्या वाटचालीत कनकलता बरुआ या तरुणीचे नाव शौर्याने आणि बलिदानाने लिहिले गेले आहे. आसाममधील ब्रिटीश साम्राज्याच्या अन्यायाविरुद्ध लढा देणाऱ्या या ज्वलंत तरुणींची गाथा देशभक्तीची प्रेरणा देणारी ठरते.
प्रारंभिक जीवन आणि देशप्रेमाची ठिणगी
१९२४ साली आसाममधील बरंगबाड़ी गावात कनकलता बरुआ जन्मल्या. त्यांचे कुटुंब आर्थिक चणचणीतून जात असले तरी देशसेवेची भावना कायम समोर होती. शाळेत असतानाच महात्मा गांधींच्या राष्ट्रीय चळवळीचा प्रभाव कानकलता यांच्या मन:पटलावर पडला. त्या 'मृत्यु वाहिनी' या महिला स्वयंसेवक संघटनेच्या सक्रिय सदस्य बनल्या. या संघटनेमार्फत त्या गावोगावी जाऊन स्वातंत्र्य चळवळीचा प्रचार करायच्या.
१९४२ च्या 'भारत छोडो' आंदोलनातील भूमिका
१९४२ साली सुरू झालेल्या भारत छोडो आंदोलनात कनकलता बरुआ अग्रणी होत्या. स्वराज्याची मागणी करण्यासाठी ब्रिटिश राजवटीचा विरोध करणाऱ्या आंदोलकांवर ब्रिटिशांकडून क्रूरपणे गोळीबार होत होता. भारतीय राष्ट्रध्वज फडकवण्याचे स्वप्न घेऊन कनकलता आणि इतर क्रांतिकारक गोहपूर धौलपूर पोलीस ठाण्याकडे निघाले. ब्रिटिश अधिकाऱ्यांच्या इशाऱ्याने पोलीसांनी शांततापूर्ण निदर्शकांवर गोळीबार सुरू केला.
अंतिम बलिदान आणि अमरत्व
गोळीबाराच्या या दुर्दैवी घटनेत कनकलता बरुआ जखमी झाल्या. परंतु, त्यांनी आपला ध्वज सोडला नाही. त्यांच्याकडून राष्ट्रध्वज हिसकावून घेण्याचा प्रयत्न करणाऱ्या अधिकाऱ्याचा प्रतिकार करत असतानाच कनकलतावर गोळी झाडण्यात आली. २० सप्टेंबर १९४२ रोजी वयाच्या अवघ्या १७ व्या वर्षी या अद्वितीय तरुणी देशासाठी शहीद झाल्या. त्यांचा हा त्याग आसामच्या स्वातंत्र्य-इतिहासात सुवर्ण अक्षरांनी लिهिला गेला आहे.
कनकलता बरुआ यांचा वारसा
कनकलता बरुआ भारतमातेच्या असंख्य हुतात्म्यांपैकी एक होत्या. त्यांचे अतूट धैर्य, देशभक्ती आणि सर्वोच्च बलिदान भावी अनेक पिढ्यांना प्रेरणा देत राहील. स्वातंत्र्य हे कोणत्याही किंमतीत मिळवायचेच हा संदेश त्यांनी आपल्या कृतीमधून दिला. कनकलता बरुआ केवळ आसामच नव्हे तर संपूर्ण भारताचा अभिमान आहेत.
