नागमणी भगवान शेषनाग धारण करतात. भारतीय पौराणिक आणि लोककथांमध्ये नागमणीचे किस्से सामान्य लोकांमध्ये प्रचलित आहेत. नागमणी फक्त नागांकडेच असतो. नाग हा मणी अशासाठी जवळ बाळगतात जेणेकरून त्याच्या प्रकाशाने जवळपास जमा झालेले किडे कीटक खाता येतील. अर्थात याच्या व्यतिरिक्त देखील नागांनी नागमणी बाळगण्याची अन्य देखील कारणे आहेत. नागमणीचे रहस्य आजदेखील उलगडलेले नाही. सामान्य जनतेत ही गोष्ट प्रचलित आहे की अनेक लोकांनी असे नाग पाहिले आहेत ज्यांच्या डोक्यावर मणी होता. पुराणांमध्ये देखील मणीधारी नागाचे अनेक किस्से आहेत. भगवान श्रीकृष्णाचा देखील अशाच प्रकारच्या नागाशी सामना झाला होता. छत्तीसगढच्या साहित्यात आणि लोककथांमध्ये नाग, नागमणी आणि नागकन्या यांच्या कथा आढळतात. मनुज नागमणीच्या माध्यमातून पाण्यात उतरतात. नागमणीचे हेच वैशिष्ट्य आहे की पाणी त्याला मार्ग देते. यानंतर साहसी मनुज महालात जाऊन नागाला पराभूत करून नागकन्या प्राप्त करतात.
