मेवाडच्या एकलिंगनाथाच्या पक्क्या मातीच्या मूर्ती हडप्पामध्ये मोठ्या प्रमाणावर मिळाल्या आहेत. एका मूर्तीमध्ये स्त्रीच्या गर्भातून निघणारे एक रोपटे दाखवण्यात आले आहे. विद्वानांचे मत आहे की ही पृथ्वी देवीची उपमा आहे आणि याचा निकट संबंध झाडांचा जन्म आणि वाढ यांच्याशी राहिला असेल. यावरून हे लक्षात येते की इथले लोक धरतीला सुपीकतेची देवी समजत असत आणि तिची पूजा तशीच करत असत जशी मिस्रचे लोक नील नदीची देवी आयसीसची करत असत. परंतु प्राचीन मिस्र प्रमाणे इथला समाज देखील माता प्रधान होता की नाही हे सांगणे कठीण आहे. काही वैदिक सूक्तांमध्ये पृथ्वी मातेची स्तुती आहे, धोलावीराच्या दुर्गात एक विहीर मिळाली आहे ज्यामध्ये खाली जाणाऱ्या पायऱ्या आहेत आणि त्यात एक खिडकी होती जिथे दिवे लावल्याच्या खुणा मिळतात. त्या विहिरीत सरस्वती नदीचे पाणी येत असे, तेव्हा कदाचित सिंधू संस्कृतीतील लोक त्या विहिरीच्या माध्यमातून सरस्वतीची पूजा करत असावेत.
सिंधू संस्कृतीच्या नगरांमध्ये एक शिक्का मिळतो ज्यावर एका योग्याचे ३ किंवा ४ तोंडे असलेले चित्र आहे, अनेक विद्वान असे मानतात की ते योगी म्हणजेच भगवान शिव आहेत. मेवाड, जे कधी काळी सिंधू संस्कृतीच्या सीमेत होते, तिथे आज देखील ४ मुखं असलेल्या शिवाचा अवतार एकलिंगनाथाची पूजा केली जाते. सिंधू संस्कृतीमध्ये प्रेतांचे दहन करण्याची पद्धत होती, मोहेंजोदडो आणि हडप्पा सारख्या शहरांची लोकसंख्या ५० हजार होती तरीही तिथून केवळ १०० च्या आसपास कबरी मिळाल्या आहेत, जे याच गोष्टीकडे इशारा करते की प्रेतांचे दहन केले जात असे. लोथल, कालीबंगा इत्यादी ठिकाणी हवन कुंड मिळाली आहेत जी त्यांच्या वैदिक होण्याचे प्रमाण आहे. इथे स्वस्तिकाची चित्र देखील मिळाली आहेत.
काही विद्वान मानतात की हिंदू धर्म द्रविडांचा मूळ धर्म होता आणि शंकर द्रविडांची देवता होते ज्यांना आर्यांनी आपलेसे केले. काही जैन आणि बुद्ध विद्वान असे देखील मानतात की सिंधू संस्कृती ही जैन किंवा बुद्ध धर्माची होती, परंतु मुख्य इतिहासकारांनी ही गोष्ट नाकारली आहे आणि याबाबत अधिक पुरावे देखील उपलब्ध नाहीत.
प्राचीन मिस्र आणि मेसोपोटामियामध्ये पुरातत्ववाद्यांना अनेक मंदिरांचे अवशेष मिळाले आहेत परंतु सिंधूच्या खोऱ्यात आजपर्यंत कोणतेही मंदिर मिळाले नाही, मार्शल आणि कित्येक इतिहासकार असे मानतात की सिंधू संस्कृतीतील लोक आपल्या घरात, शेतात किंवा नदीच्या किनारी पूजा करत असत, परंतु आतापर्यंत बृहत्स्नानागार किंवा विशाल स्नानगृहच एक असे स्मारक आहे ज्याला पूजास्थळ मानले गेले आहे. जसे हिंदू लोक आज गंगेत स्नान करायला जातात त्याचप्रमाणे सैन्धव लोक इथे स्नान करून पवित्र होत असत.
सिंधू संस्कृतीच्या नगरांमध्ये एक शिक्का मिळतो ज्यावर एका योग्याचे ३ किंवा ४ तोंडे असलेले चित्र आहे, अनेक विद्वान असे मानतात की ते योगी म्हणजेच भगवान शिव आहेत. मेवाड, जे कधी काळी सिंधू संस्कृतीच्या सीमेत होते, तिथे आज देखील ४ मुखं असलेल्या शिवाचा अवतार एकलिंगनाथाची पूजा केली जाते. सिंधू संस्कृतीमध्ये प्रेतांचे दहन करण्याची पद्धत होती, मोहेंजोदडो आणि हडप्पा सारख्या शहरांची लोकसंख्या ५० हजार होती तरीही तिथून केवळ १०० च्या आसपास कबरी मिळाल्या आहेत, जे याच गोष्टीकडे इशारा करते की प्रेतांचे दहन केले जात असे. लोथल, कालीबंगा इत्यादी ठिकाणी हवन कुंड मिळाली आहेत जी त्यांच्या वैदिक होण्याचे प्रमाण आहे. इथे स्वस्तिकाची चित्र देखील मिळाली आहेत.
काही विद्वान मानतात की हिंदू धर्म द्रविडांचा मूळ धर्म होता आणि शंकर द्रविडांची देवता होते ज्यांना आर्यांनी आपलेसे केले. काही जैन आणि बुद्ध विद्वान असे देखील मानतात की सिंधू संस्कृती ही जैन किंवा बुद्ध धर्माची होती, परंतु मुख्य इतिहासकारांनी ही गोष्ट नाकारली आहे आणि याबाबत अधिक पुरावे देखील उपलब्ध नाहीत.
प्राचीन मिस्र आणि मेसोपोटामियामध्ये पुरातत्ववाद्यांना अनेक मंदिरांचे अवशेष मिळाले आहेत परंतु सिंधूच्या खोऱ्यात आजपर्यंत कोणतेही मंदिर मिळाले नाही, मार्शल आणि कित्येक इतिहासकार असे मानतात की सिंधू संस्कृतीतील लोक आपल्या घरात, शेतात किंवा नदीच्या किनारी पूजा करत असत, परंतु आतापर्यंत बृहत्स्नानागार किंवा विशाल स्नानगृहच एक असे स्मारक आहे ज्याला पूजास्थळ मानले गेले आहे. जसे हिंदू लोक आज गंगेत स्नान करायला जातात त्याचप्रमाणे सैन्धव लोक इथे स्नान करून पवित्र होत असत.
आपण साहित्यिक आहात ? कृपया आपले साहित्य authors@bookstruckapp ह्या पत्त्यावर पाठवा किंवा इथे signup करून स्वतः प्रकाशित करा. अतिशय सोपे आहे.
