१.
दुःखें दुभांगलें हृदयसंपुष्ट । गहिवरें कंठ दाटताहे ॥१॥
ऐसें काय केलें सुमित्रा सखया । दिलें टकोनियां वनामाजी ॥२॥
आक्रंदती बाळें करुणावचनीं । त्या शोकें मेदिनी फुटों पाहे ॥३॥
काय हें सामर्थ्य नव्हते तुजपाशीं । संगें न्यावयासी अंगभूतां ॥४॥
तुज ठावें आम्हां कोणी नाहीं सखा । उभयलोकीं तुका तुजविण ॥५॥
कान्हा म्हणे तुझ्या वियोगें पोरटीं । जालों दे रे भेटी बंधुराया ॥६॥
२.
सख्यत्वासी गेलों करीत सलगी । नेणेंचि अभागी महिमा तुझा ॥१॥
पावलों आपुलें केलें लाहें रस । निदैवा परिस काय होय ॥२॥
कष्टविलासी म्यां चांडाळें संसारीं । अद्यापवरी तरी उपदेशीं ॥३॥
उचित अनुचित सांभाळिलें नाहीं । कान्हा म्हणे कांई बोलों आतां ॥४॥
३.
असो आतां कांहीं करोनियां ग्लांती । कोणा काकुलती येईल येथें ॥१॥
करुं कांहीं दिस राहे तो सायास । झोंबों त्या लागास भावाचिये ॥२॥
करितां रुदना बापुडें म्हणती । परि नये अंतीं कामा कोणी ॥३॥
तुकायबंधु म्हणे पडिलिया वनीं । विचार तो मनीं बोलिला हे ॥४॥
४.
चरफडें चरफडें शोकें शोक होय । कार्यमुळ आहे धीरापाशी ॥१॥
कल्पतसे मज ऐसें हें पाहातां । करावी ते चिंता मिथ्या खोटी ॥२॥
न चुके होणार सांडिल्या शुरत्वा । फुकटचि सत्त्वा होईल हीना ॥३॥
तुकयाबंधु म्हणे दिल्या बंद मना । वांचुनी निधाना न पावीजे ॥४॥
श्रीतुकोबांच्या वियोगामुळें कन्होबाचें श्री विठ्ठलाशीं कठोर भाषण
५.
नलगे चिंता आतां अनुमोदना हाता । आलें मुळ भ्राता गेला त्याचें ॥१॥
घरभेद्या येथें आहे तें सुकानु । धरिती कवळून पाय दोन्ही ॥२॥
त्याचें त्याचिया मुखें पडियेलें ठावें । नलगे सारावें मागें पुढें ॥३॥
तुकयाबंधु म्हणे करील भेटी भावा । सोडीन तेधवां या विठ्ठला ॥४॥
६.
मूळस्थळ ज्याचें गोमतीचे तीरीं । तो हा सारी दोरी खेळवितो ॥१॥
ऐसें हें कळलें असावें सकळां । चोर त्या वेगळा नहीं दुजा ॥२॥
वैष्णव हे हेर तयाचे पाळती । खूण हे निरुती सांगितली ॥३॥
तुकयाबंधु म्हणे आलें अनुभवास । तेणेंच आम्हांस नागविलें ॥४॥
७.
नये सोमसरी उपचाराची हरी । करकरेचें करीं काळें तोंड ॥१॥
मागतों इतुकें जोडूनियां कर । ठेवूनियां शीर पायंवरी ॥२॥
तुम्हां आम्हांस एके ठायीं सहवास । येथें द्वैत द्वेष काय वरा ॥३॥
तुकयाबंधु म्हणे बहुतां रीती । अनंता विनंती परिसावी हे ॥४॥
८.
बरा रे निर्गुणा नष्ट नारायणा । घरबुडवणा भेटलासी ॥१॥
एके घरीं कोणी कोणासी न धरी । ऐसी अपरांपरी केलीं आम्हां ॥२॥
कान्हा म्हणे का रे निष्कम दिखिलें । म्हणोनी मना आले करितोसी ॥३॥
९.
निनांव हें तुला । नावं साजे रे विठ्ठला ।
बरा शिरविला । फाटक्यामध्यें पाव ॥१॥
कांहीं तरी विचारिलें । पाप पुण्य ऐसें केलें ।
भुरळें घातलें । एकाएकीं भावासी ॥२॥
मुद्राधारण माळा टिळे । बोल रसाळ कोंवळे ।
हातीं फाशांचें गुंडाळें । कोण चाळे गुहस्था हे ॥३॥
तुकयाबंधु म्हणे मिस्कीन । करितोसी देखोन ।
पाहा दुरीवरी विच्छिन्न । केला परी संसार ॥४॥
१०.
लालुचाईसाठीं बळकाविसी भावा । परि मी जाण देवा जिरों नेदीं ॥१॥
असों द्या निश्चय हा मनीं मानसीं । घातली येविशीं दृढ कास ॥२॥
मज आहे बळ आळीचें सबळ । फोडीन अंतराळ हृदय तुझें ॥३॥
करुणारसें तुकयाबंधु म्हणे भुलवीना । काढून घेईना निज वस्तु ॥४॥
११.
भक्ति मुक्ति तुझें जळो ब्रह्मज्ञान । दे माझ्या आणोन भावा वेगीं ॥१॥
रिद्धि सिद्धि मोक्ष ठेवीं गुंडाळून । दे माझ्या आणून भावा वेगीं ॥२॥
नको आपुलिया नेऊं वैकुंठासी । दे माझ्या भावासी आणून वेगीं ॥३॥
नको होऊं काहीं होसील प्रसन्न । दे माझ्या आणून भावा वेगीं ॥४॥
तुकयाबंधु म्हणे पाहा तो नाहीं तरी । हत्या होईल शिरीं पांडुरंगा ॥५॥
१२.
धींदधींद तुझ्या करीन चिंधड्या । ऐसें काम वेड्या जाणितलें ॥१॥
केली तरी बरें मज भेटी भावास । नाहीं तरी नास आरंभिला ॥२॥
मरावें मारावें या आलें प्रसंगा । बरें पांडुरंगा कळलें सावें ॥३॥
तुकयाबंधु म्हणे तुझी माझी उरी । उडाली न धरीं भांड कांहीं ॥४॥
१३.
तुझीं वर्में आम्हां ठावीं नारायणा । परि तूं शाहाणा होत नाहीं ॥१॥
मग कालावुली हाका देते वेळे । होतोसी परी डोळे नुघडिसी ॥२॥
जाणोनी अज्ञान करावें मोहरें । खोटी खोडी हे रे तुझी देवा ॥३॥
तुकयाबंधु म्हणे कारण प्रचीती । पाहतां वेळ किती तेच गुण ॥४॥
१४.
मुख्य आहे तुम्हां मातेचा पटंगा । तुज पांडुरंगा कोण लेखी ॥१॥
नको लावूं आम्हां सवें तूं तोंवरी । पाहा दूरवरी विचारुनी ॥२॥
साहे संतजन केले महाराज । न घडे आतां तुज भेईन मी ॥३॥
तुकयाबंधु म्हणे आइकें ऐक्यता । वाढतें अनंता दुःखें दुःख ॥४॥
१५.
नाहीं घटिका म्हणसी । लाग लागला तुजपाशीं ।
पडिला हृषीकेशी । जाब सकळ करणें ॥१॥
माझें नेलें पांघुरुण । ठावें असोन दुर्बळ दीन ।
माणसांमधुन । उठविलें खाणोर्‍या ॥२॥
आम्ही हे जगवूनि होतों पाणी । संदीं देवदेव करूनी ।
जालसी कोठोनि । पैदा चोरा देहाच्या ॥३॥
तुकयाबंधु म्हणे केलें । उघडें मजचि उमगिलें ।
ऐसें काय गेलें । होते तुज न पुरतें ॥४॥
१६.
अवघीं तुज बाळें सारिखीं नाही तें । नवल वाटतें पांडुरंगा ॥१॥
म्हणतां लाज नाहीं सकळांची माउली । जवळीं धरीलीं एके दुरी ॥२॥
एकां सुख द्यावें घेऊनी वोसंगा । एके दारीं गळा श्रमविती ॥३॥
एकां नवनीत पाजावें दाटुन । एकें अन्न अन्न करितील ॥४॥
एके वाटतील नवजावी दूर । एकांचा मत्सर जवळी येतां ॥५॥
तुकयाबंधु म्हणे नावडती त्यांस । कासया व्यालास नारायणा ॥६॥
१७.
कनवाळ कृपाळ । उदार दयाळ मायाळ ।
म्हणवितोसी परि केवळ । गळेकाटु दिसतोसी ॥१॥
काय केलें होतें आम्हीं । सांग तुझें एक ये जन्मीं ।
जालासी जो स्वामी । एवढी सत्ता करावया ॥२॥
भलेपणाचा पवाडा । बरा दाविला रोकडा ।
करूनी बंधु वेडा । जोडा माझा विखंडिला ॥३॥
तुकया बंधु म्हणे भला । कैसें म्हणताती तुजला ।
जीव आमुचा नेला । अंत पाहिला कांहीं तरी ॥४॥
१८.
आतां कळों आले गुण । अवघेचे यावरून ।
चोखट लक्षण । धरिलें हें घरघेणें ॥१॥
या नांवें कृपासिंधु । म्हणवितोसी दिनाबंधु ।
मज तरी मैंदू । दिसतोसी पाहतां ॥२॥
अमंळ दया नाहीं पोटीं कठिण तैसाचि कपटी ।
आंधळ्याची काठी । माझी गुदरसीच ना ॥३॥
तुकयाबंधु म्हणे पूरता । नाहीं म्हूण बरें अनंता ।
एरवीं असतां । तुझा घोंट भरियेला ॥४॥
१९.
कया सांगों हृषीकेशी । आहे अनुताप आला ऐसा ।
गिळायासी निमिषा । निमिष लागों नेदावें ॥१॥
माझें बुडविलें घर । लेकरें बाळें दारोदार ।
लाविली काहार । तारातीर करोनी ॥२॥
जीव घ्यावा किंवा द्यावा । तुझा आपुला केशवा ।
इतकें उरलें आहे देवा । भावाचिया निमित्यें ॥३॥
तुकयाबंधु म्हणे जग । बरें बाईट म्हणों मग या ।
कारणें परि लाग । न सांडावा सर्वथा ॥४॥
२०.
मायबाप निमाल्यावरी । घातलें भावाचे आभारी ।
तोहि परि हरी । तुज जाला असमाई ॥१॥
हे कां भक्तीचें उपकार । नांदतें विध्वंसिलें घर ।
प्रसन्नता व्यवहार । सेवटीं हे जालासी ॥२॥
एका जीवावरी । होती दोनी कुटुंबारी ।
चाळवूं तो तरी । तुज येतो निर्लज्जा ॥३॥
तुकयाबंधु म्हणे भला । आणीक काय म्हणावें तुला ।
वेडा त्यानें केला । तुजसवें संबंधु ॥४॥
२१.
पूर्वीं पूर्वजाची गती । हेची आइकिली होती ।
सेवे लावुनी श्रीपती । निश्चिंती केली तयांची ॥१॥
कां रे पाठी लागलासी । ऐसा सांग हृषीकेशी ।
अद्यापवरी न राहासी । अंत पाहासी किती म्हूण ॥२॥
जन्माजन्मांतरीं दावा । आम्हां आपणां केशवा ।
निमित्य चालवा । काईसयास्तव हें ॥३॥
तुकयाबंधु म्हणे अदेखणा । किती होसी नारायणा ।
देखों सकवेना । खातयासी न खात्या ॥४॥
२२.
निसुर संसार करून । होतों पोट भरून ।
केली विवसी निर्माण । देवपण दाखविलें ॥१॥
ऐसा काढिला नीस । काय म्हूण सहित वंश ।
आणिलें शेवटास । हाऊस तरी न पुरे ॥२॥
उरलों पालव्या शेवटीं । तेंही न देखवे दृष्टी ।
दोघांमध्यें तुटी । रोकडीचा पाडिला ॥३॥
तुकया बंधु म्हणे गोड । बहु जालें अति वाढ ।
म्हणोनि कां बुड । मुळ्यासहित खावें ॥४॥
२३.
बरा जाणतोसी धर्मनीति । उचित अनुचित श्रीपति ।
करुं येते राती । ऐसी डोळे झांकुनी ॥१॥
आतां जाब काय कैसा । देसी तो दे जगदीशा ।
आणिला वोळसा । आपणां भोंवता ॥२॥
सेवेचिया सुखास्तव । बळें धरिलें अज्ञानत्व ।
येईल येई परि हा भाव । ज्याचा आहे तुज आधीं ॥३॥
असेंच करूनी किती । नागविली नाहीं नीती ।
तुकयाबंधु म्हणे अंतीं । न सोडिसी ते खोडी ॥४॥
२४.
कांहीं विपत्ति आपत्यां । आतां आमुचिया होतां ।
काय होईल अनंता । पहा बोलो कांसया ॥१॥
बरें अनायासें जालें । सायासेंविण बोले चाले ।
काबाड चुकले । केलें कष्टावेगळें ॥२॥
बरा सांपडलासी वोजा । वर्मावरी केशीराजा ।
बोलायासी तुझा । उजुरचि नाहींसा ॥३॥
तुकयाबंधु म्हणे दगा । बरा दिला होता बगा ।
झडकरी चलागा । चांग दैवें पावलों ॥४॥
२५.
देवा तुजपें माझ्या पूर्वजांचें ऋण । आहे ते कां नेदिसी अझून ।
अवगलासी झोडपणें । परि मी जाण जीवें जिरों नेदी ॥१॥
कळों येईल रोकडें । उभा करीन संतांपुढें ।
तुझें काय एवढें भय आपुलें मागतां ॥२॥
आजीवरी होतों नेणता । तों तुज फावलें रे अनंता ।
कवडीचा तों आतां । पडों नेदीन फेर ॥३॥
ठेविला ये जीवनीं जीव । म्हणे तुकयाचा बांधव ।
माझा गळा तुझा पाव । एके ठायी बांधेन ॥४॥
