योगी युञ्जीत सततत्मानं रहसि स्थितः ।
एकाकी यतचित्तात्मा निराशीरपरिग्रहः ॥१०॥
मावळे ना ऐसा । अद्वैताचा दिन । उगवला जाण । जयालागीं ॥२०७॥
मग तो आपण । आपुल्या चि ठायीं । जडोनियां राही । अखंडित ॥२०८॥
ऐशा आत्मदृष्टी । विवेकी जो झाला । पार्था तो एकला । एक असे ॥२०९॥
आतां तिन्ही लोकीं । तो चि तो म्हणोनि । असंग्रही जाण । स्वभावतां ॥२१०॥
सिद्धाचीं लक्षणें । ऐसीं विलक्षण । प्रेमें बहरोन । देव बोले ॥२११॥
देखा द्रष्टयांच्या हि । दृष्टीचा जो दीप । ज्ञानियांचा बाप । असे जो का ॥२१२॥
जयाच्या संकल्पें । विश्वाची रचना । होय ,ऐसा जाणा । समर्थ जो ॥२१३॥
ॐकाराच्या पेठे -। माजीं शब्दब्रह्म । झालें जें उत्तम । महावस्त्र ॥२१४॥
होय तें हि टांचें । ज्याचिया यशातें । देखा वेढायातें । पुरे चि ना ॥२१५॥
चंद्र -सूर्यालागीं । प्रतिष्ठा सहजें । लाभे मूळ तेजें । जयाचिया ॥२१६॥
चराचरासी ह्या । म्हणोनियां कोण । दुजा तयाविण । प्रकाशक ॥२१७॥
अहो जयाचिया । नामाचिया पुढें । गगन हि पडे । तोकडेंच ॥२१८॥
तयाचे एकैक । गुण अद्वितीय । कोणीं कैसे काय । आकळावे ॥२१९॥
म्हणोनियां असो । सर्वथा हें आतां । प्रभु कृष्णनाथा । किती वानूं ! ॥२२०॥
वानूं नेणें देवें । बोलिलीं लक्षणें । कोणाचीं कां येणें । मिषें येथें ॥२२१॥
जरी ब्रह्मविद्या । करावी उघडी । समूळ जी फेडी । द्वैतभाव ॥२२२॥
तरी देवालागीं । पार्थाची आवडी । नासेल ना गोडी । अद्वैतीं ती ॥२२३॥
म्हणोनियां पार्था । तूं चि ब्रह्म ऐसें । नाहीं हृषीकेशें । स्पष्ट केलें ॥२२४॥
ऐशापरी आड । पडदा ठेवोन । अद्वैत -वर्णन । करी देव ॥२२५॥
भोगावया देव -। भक्त -प्रेमसुख । मनें वेगळीक । असावी कीं ॥२२६॥
मोक्ष -सुखालागीं । जाहला जो दीन । अटक ठेवोन । सोऽहं -भाव ॥२२७॥
अहंभाव ह्याचा । जरी का जाईल । आणि हा होईल । मत्स्वरुप ॥२२९॥
तरी मी एकाकी । काय करुं येथें । मनीं ऐसें वाटे । श्रीकृष्णातें ॥२३०॥
जयातें पाहोन । व्हावें समाधान । करावें भाषण । तोंडभरी ॥२३१॥
जयालागीं द्यावें । दृढ आलिंगन । ऐसें मग कोण । उरे दुजें ॥२३२॥
आपुलिया जीवीं । जी का सामावे ना । वाटे जी का मना । भली गोष्ट ॥२३३॥
कवणासी मग । सांगावी ती येथें । पावला ऐक्यातें । जरी पार्थ ॥२३४॥
ऐसी काकुळती । आपुली आपण । सर्वथा जाणून । जनार्दनें ॥२३५॥
अन्योपदेशाची । रीति स्वीकारुन । बोलीं मनें मन । आलिंगिलें ॥२३६॥
ओतीव ती मूर्ति । कृष्ण -सुखाची च । पार्थरुपें साच । प्रकटली ॥२३७॥
ऐकतां हें वाटे । जरी अवघड । जाणा कीं निवाड । ऐसा चि हा ॥२३८॥
वांझेसी वार्धक्यीं । एक चि संतान । तेणें आनंदोन । नाचे मोहें ॥२३९॥
झाली अनंताची । तैसीच अवस्था । देखोनियां पार्था । तिये वेळीं ॥२४०॥
न होता तल्लीन । देव पार्थ -प्रेमीं । तरी ऐसें हें मी । बोलतों ना ॥२४१॥
पार्थावरी कैसें । प्रेम विलक्षण । कोठें आत्मज्ञान । कोठें युद्ध ॥२४२॥
प्रीतिपात्रापुढें । जणूं प्रेममूर्ति । पहा तो श्रीपति । नाचे कैसा ! ॥२४३॥
सांगा प्रेम जरी । उपजवी लाज । तरी तें निर्व्याज । प्रेम काय ॥२४४॥
तेवीं चि व्यसनें । जरी वाटे शीण । तरी तें व्यसन । म्हणों ये का ॥२४५॥
वेड जें टीका ना । जीवा भुलवोन । वेड म्हणे कोण । तयालागीं ॥२४६॥
तरी धनंजय । सख्यत्वा आश्रय । हा चि अभिप्राय । जाणा येथें ॥२४७॥
सुखें शृंगारिलें । किंवा जें मानस । पहावया त्यास । आरसा तो ॥२४८॥
धन्य पुण्यवंत । ऐसा धनंजय । पावन तो होय । जगामाजीं ॥२४९॥
भक्तिबीजालागीं । पेराया सुक्षेत्र । म्हणोनि तो पात्र । कृष्णकृपे ॥२५०॥
आत्मनिवेदना - । अलीकडे देखा । सख्याची भूमिका । जी का दृढ ॥२५१॥
सख्य -भक्तीची त्या । कैसा धनंजय । अधिष्ठात्री होय । देवता तो ॥२५२॥
पासीं प्रभु तरी । न वर्णितां त्यासी । येथें सेवकासी । वाखाणावें ॥२५३॥
थोर पात्रतेचा । ऐसा धनंजय । स्वभावें तो प्रिय । देवालागीं ॥२५४॥
प्रियोत्तमा मान्य । होय जी का नारी । पतिसेवा करी । आवडीनें ॥२५५॥
पतिहूनि ती च । पतिव्रता जगीं । वर्णावयाजोगी । नव्हे काय ॥२५६॥
पार्थ चि तो तैसा । विशेषें वानावा । हेंचि माझ्या जीवा । आवडलें ॥२५७॥
कीं जें त्रैलोक्याचें । सर्वथा सुदैव । तया झाला ठाव । हा चि एक ॥२५८॥
जरी निराकार । स्वयंपूर्ण साचा । तरी अर्जुनाचा । वेध तया ॥२५९॥
पार्थाचिया ठायीं । प्रेम अनिवार । म्हणोनि साकार । झाला देव ॥२६०॥
बोलाचा हा ढंग । पाहोनियां श्रोते । तेव्हां बोलती ते । थोर भाग्य ! ॥२६१॥
जिंकोनियां आलें । नादब्रह्मा काय । शब्दांचें सौंदर्य । ऐसें वाटे ॥२६२॥
नवल ना देशी । मराठी ही भाषा । परी कैसी यशा । आली येथें ॥२६३॥
साहित्य -रंगाचे । नानाविध ठसे । शब्दाकाशीं कैसे । उमटले ॥२६४॥
कैसें ज्ञानरुप । चांदणें टपोर । शीतल साचार । भावार्थे जें ॥२६५॥
कैसी श्लोकार्थाची । कुमुदिनी येथ । झाली विकसित । स्वभावें चि ॥२६६॥
निरिच्छ जे येथें । तयांतें हि व्हावी । इच्छा कीं ऐकावी । कथा ही च ॥२६७॥
मनोरथाची ह्या । थोरवी ही साच । अंतरीं येतां च । प्रत्ययासी ॥२६८॥
मग उत्कंठेनें । ऐकतां हे बोल । सुखें आला डोल । श्रोत्यांलागीं ॥२६९॥
तंव ज्ञानदेव । सर्व हें जाणोन । म्हणे अवधान । द्यावें आतां ॥२७०॥
पांडवांच्या कुळीं । उजाडलें पूर्ण । कृष्णरुप दिन । उगवतां ॥२७१॥
देवकीमातेनें । उदरीं वाहिला । सायासें पाळिला । यशोदेनें ॥२७२॥
नवल हें परी । झाला तो श्रीहरी । शेवटीं कैवरि । पांडवांचा ॥२७३॥
म्हणोनि सेवावा । यत्नें बहु दिन । प्रसंग पाहोन । विनवावा ॥२७४॥
ऐसा हि सायास । पडे चि ना आतां । तया भाग्यवंता । अर्जुनासी ॥२७५॥
तंव श्रोतेजन । बोलती राहो हें । कथा लवलाहें । सांगें आतां ॥२७६॥
मग म्हणे पार्थ । लडिवाळपणें । देवा हीं लक्षणें । संतांची जीं ॥२७७॥
सांगितलीं तुम्हीं । सर्वथा तीं पाहीं । वसती ना कांहीं ॥२७८॥
देवा पाहतां ह्या । लक्षणांचे सार । खरोखरी फार । अपुरा मी ॥२७९॥
परी तुम्ही मातें । जरी शिकवाल । योग्यता येईल । तरी अंगीं ॥२८०॥
जरी माझ्याकडे । पुरवाल चित्त । ब्रह्म चि निश्चित । होईल मी ॥२८१॥
सांगाल अभ्यास । तो तो करायास । का मज सायास । वाटतील ॥२८२॥
देवा तुम्हीं गोष्ट । सांगितली जी ही । कोणाची तें कांहीं । आकळे ना ॥२८३॥
परी ऐकोनि हि । तीर्ते स्तवावें च । ऐसें मनीं साच । वाटतसे ॥२८४॥
मग झाले सिद्ध । होतां ब्रह्मप्राप्ति । तयांची महती । केवढी ती ! ॥२८५॥
अंतरीं उत्कंठा । लागली म्हणोनि । प्रभो विनवणी । ही च आतां ॥२८६॥
आपुला मानोनि । ऐसें चि करावें । कीं म्यां स्वयें व्हावें । ब्रह्मरुप ॥२८७॥
पार्थाचें वचन । ऐकोनि भगवान् । बोलती हांसोन । करुं ऐसें ॥२८८॥
नाहीं समाधान । लाधलें निर्मळ । सुखाचा दुष्काळ । तोंवरी च ॥२८९॥
देखा सुदैर्वे तें । लाभतां संपूर्ण । मग राहे न्यून । कोठें काय ॥२९०॥
तैसा सर्वेश्वर । समर्थ जो साचा । तयासी पार्थाचा । लागे छंद ॥२९१॥
म्हणोनि तो पार्थ । ब्रह्म हि होईल । कायसें नवल । असे येथें ? ॥२९२॥
परी पिका आलें । भाग्य तें म्हणोन । पहा ओथंबून । आला कैसा ॥२९३॥
घेवोनियां जन्म । सहस्त्र हि देखा । होय इंद्रादिकां । दुर्लभ जो ॥२९४॥
तो चि येथें कैसा । पार्थाच्या आधीन । बोल ते झेलोन । धरी त्याचे ॥२९५॥
बोलिलें जें पार्थे । स्वयें ब्रह्म व्हावें । ऐकिलें तें देवें । संपूर्णत्वें ॥२९६॥
मग मनीं म्हणे । पार्थालागीं भले । लागले डोहळे । ब्रह्मत्वाचे ॥२९७॥
बुद्धीचिया पोटीं । विरक्तता आली । म्हणोनि जवळी । ब्रह्मप्राप्ति ॥२९८॥
अपूर्ण ते दिन । तरी पाहूं जातां । वैराग्य -वसंता । भर आला ॥२९९॥
म्हणोनि हा पार्थ । अहंब्रह्मरुप । मोहोरं अमूप । ओथंबला ॥३००॥
ब्रह्मप्राप्तिरुप । फळें यावयास । आतां नको ह्यास । फार काळ ॥३०१॥
झाला हा विरक्त । सर्वथैव ऐसा । आला भरंवसा । अनंतासी ॥३०२॥
म्हणे जें जें कांहीं । आतां अनुष्ठील । सिद्ध तें होईल । आरंभींच ॥३०३॥
म्हणोनि अभ्यास । सांगितला ह्यास । येईल यशास । सहजें चि ॥३०४॥
ऐसा दूरवरी । करोनि विचार । म्हणे योगेश्वर । अर्जुनातें ॥३०५॥
सर्व मार्गामध्यें । असे जो का श्रेष्ठ । तो चि ऐकें येथ । योगमार्ग ॥३०६॥
प्रवृत्तिवृक्षाच्या । तळीं जेथें साचीं । फळें निवृतीचीं । कोटयवधि ॥३०७॥
असे चि अद्यापि । शंभु महेश्वर । यात्रेकरु थोर । मार्गाचा ज्या ॥३०८॥
योग्यांचा समुदाय । निघाला सवेग । आडमार्गे मग । शून्यामाजीं ॥३०९॥
स्वानुभवाचिया । पाउलीं चालतां । आली सुलभता । मार्गासी ज्या ॥३१०॥
अज्ञानाचे मार्ग । सकळ सांडोनि । तया योगियांनीं । एकसरें ॥३११॥
आत्मबोध उजू । मार्ग स्वीकारोनि । धांव महाशून्यीं । घेतली गा ॥३१२॥
ह्या चि मार्गे मग । महर्षी हि आले । साधक ते झाले । सिद्धराज ॥३१३॥
पावले श्रेष्ठत्व । आत्मज्ञ हि येथें । आले ह्या चि पंथें । म्हणोनियां ॥३१४॥
नाठवे ती भूक । नाठवे तहान । घडतां दर्शन । मार्गाचें ह्या ॥३१५॥
आक्रमितां मार्ग । रात्र कीं हा दिन । राहे ना हें भान । साधकातें ॥३१६॥
चालतां पाऊल । जेथें जेथें पडे । मोक्षाची उघडे । खाण तेथें ॥३१७॥
आणि आडमार्गे । साधक तो गेला । तरी लाभे त्याला । स्वर्गसुख ॥३१८॥
पूर्वेचिया मार्गे । पश्चिमेचा तट । गांठावा , उलट । पंथ ऐसा ॥३१९॥
निश्चळपणें चि । चालणें येथींचें । देखें असे साचें । विलक्षण ॥३२०॥
जाण येणें मार्गे । जया स्थानीं जावें । तें तों स्थान व्हावें । आपण चि ॥३२१॥
थोरवी ही ऐसी । किती सांगूं आतां । स्वभावें तूं पार्था । जाणशील ॥३२२॥
पार्थ म्हणे तेव्हां । कृपानिधे देवा । तें चि मग केव्हां । जाणेन मी ॥३२३॥
उत्कंठा -सागरीं । बुडालों मी येथें । कां न काढा मातें । वरी तुम्ही ॥३२४॥
तंव तया ऐसें । बोलती श्रीकृष्ण । काय हें भाषण । उच्छृंखळ ॥३२५॥
आम्ही स्वेच्छेनेंच । सांगतसों साच । वरी तूम हि तें च । विचारिसी ॥३२६॥
