श्रीसाईसच्चरित / अध्याय ४४ वा

॥ श्रीगणेशाय नम: ॥ श्रीसरस्वत्यै नम: ॥ श्रीगुरुभ्यो नम: ॥ श्रीकुलदेवतायै नम: ॥ श्रीसीतारामचंद्राभ्यां नम: ॥ श्रीसद्नुरुसाईनाथाय नम: ॥
ॐ नमो श्रीसाई श्रीसाई चिद्धन । सकळ्ल सौख्यांचें आयतन । सकल संपदांचें निधान । दैन्यनिरसन यत्कृपा ॥१॥
करितां अवलीला चरणवंदन । समस्त पापां होय क्षालन । मग जो भावें भजन - पूजन । करी तो त्याहूनही धन्य ॥२॥
पाहतां जयाचें सस्मित मुख । विसरे समस्त संसार दु:ख । ठायींच विरे तहान भूक । ऐसें अलौकिक दर्शन ॥३॥
‘अल्ला मालीक’ जया ध्यान । जो निष्काम निरभिमान । निर्लोभ निर्वासन जयाचें मन । तयाचें महिमान काय वानूं ॥४॥
अपकार्‍यांही जो उपकारी । ऐसी शांति जयाचे पदरीं । तया न विसंबे कोणीही क्षणभरी । द्यावा निजांतरीं निवास ॥५॥
राम - कृष्ण राजीवाक्ष । संत हीनाक्ष वा एकाक्ष । देव रूपें सुंदर सुरूप । आनंदस्वरूप संत सदा ॥६॥
देवांचें नेत्र श्रवणान्त । संतद्दष्टीस नाहीं अंत । ‘ये यथा मां’ देव वदत । संत द्रवत निंदकांही ॥७॥
राम कृष्ण आणि साई । तिघांमाजीं अंतर नाहीं । नामें तीन वस्तु पाहीं । ठायींचे ठायीं एकरूप ॥८॥
तिये वस्तूस मरणावस्था । वार्ता ही तों समूळ मिथ्या । काळावरही जयाची सत्ता । तया का व्यथा त्या हातीं ॥९॥
प्रारब्ध संचित न कळे आपणा । नेणें मी त्या क्रियमाणा । करुणाकर साई गुरुराणा । जाणोनि करुणा भाकीतसें ॥१०॥
वासनेच्या लाटा नाना । तेणें उसंत नाहीं मना । कृपा तुझी असलियाविना । स्थैर्य येईना जीवासी ॥११॥
गताध्यायारंभीं वचन । दिधलें परी न झालें पालन । घडलें न साङ्ग निरूपण । साद्यंत संपूर्ण परिसावें ॥१२॥
अंतकाल समीप जाणून । ब्रम्हाणमुखें रामायणश्रवण । केलें चतुर्दश रात्रंदिन । बाबांनीं अनुसंघानपूर्वक ॥१३॥
ऐसे दोन सप्ताह भरतां । रामायण श्रवण करितां । विजयादशमी दिवस येतां । बाबा विदेहता पावले ॥१४॥
गताध्यायीं जाहलें कथन । होतां बाबांचें प्राणोत्क्रमण । लक्ष्मणमामांनीं केलें पूजन । जोगांनीं जीरांजन आरती ॥१५॥
तेथूनि पुढें छत्तीस तास । हिंदु आणि मुसलमानांस । लागले विचार करावयास । कोवीं या कलेवरास सद्नति ॥१६॥
कैसें समाधिस्थान - नियोजन । कैसी अकल्पित इष्टिकापतन । कैसा एकदां ब्रम्हांडीं प्राण । चढविला तीन दिन बाबांहीं ॥१७॥
समाधि कीं देहावसान । सकळ झाले संशयापन्न । पाहूनि श्वासोच्छ्वासावरोधन । अशक्य उत्थान वाटलें ॥१८॥
ऐसे तीन दिवस जातां । प्राणोत्क्रमणचि वाटलें निश्चितता । मग उत्तरविधीची वार्ता । सहजचि समस्तां उदेली ॥१९॥
ऐसियाही तया अवसरीं । परम सावध बाबा अंतरीं । येऊनि अवचित निजदेहावरी । घालविली दुरी जनचिंता ॥२०॥
इत्यादि सकल कथा । प्रेमभावें परिसिजे श्रोतां । श्रवणें आनंद होईल चित्ता । कंठ गहिंवरता दाटेल ॥२१॥
कथा नव्हे ही एक संदूक । गर्भीं साईरत्न अमोलिक । उघडूनि पहा प्रेमपूर्वक । अनुभवा सुख दर्शनाचें ॥२२॥
या अवघिया अध्याया आंत । खचिला दिसेल साईनाथ । श्रवणें पुरतील मनोरथ । स्मरणें सनाथ होईजे ॥२३॥
परम उदार जयांचें आचरित । तया साईंचें हें चरित । करावया  श्रवण व्हा उद्यत । अव्यग्रचित्त सपेम ॥२४॥
ऐसी पावन कथा ऐकतां । धणी न पुरे भक्तचित्ता । पूर्ण दाटे परमानंदता । संसारश्रांता विश्राम ॥२५॥
चित्तप्रसन्नतेचा हरिख । निजानंद ठाके सन्मुख । सर्व सुखाचें सोलीव सुख । तें हें कथानक साईंचें ॥२६॥
कितीहि ऐका नित्य नूतन । रमणीयतेचें हेंचि लक्षण । म्हणोनि ही संतकथा पावन । होऊनि अनन्य परिसावी ॥२७॥
असो पुढें कलेवर सद्नती । याच वादाची ‘भवति न भवति’ । करितां करितां समस्त थकती । पहा प्रचीती अखेर ॥२८॥
बुट्टीचे वाडयाचें दालन । त्यांतील गाभार्‍याचें प्रयोजन । होणार होतें मुरलीधर - स्थापन । ठरलें तें स्थान बाबांचें ॥२९॥
आरंभीं जैं पाया खोदिला । जात असतां बाबा लेंडिला । माधवरावांच्या विनवणीला । माथा डोलविला बाबांनीं ॥३०॥
माधवराव करीत विनंती । नारळ देऊनि बाबांचे हातीं । मुरलीधराचा गाभारा खोदिती । अवलोका म्हणती कृपेनें ॥३१॥
पाहूनियां ती शुभवेळ । बाबा म्हणाले ''फोडा नारळ । आपण समस्त बाळगोपाळ । येथेंचि काळ क्रमूं कीं ॥३२॥
येथेंचि आपण बसतां उठतां । सुखदु:खाच्या करूं वार्ता । येथेंचि पोरांसोरां । समस्तां । चित्तस्वस्थता लाधेल'' ॥३३॥
बाबा कांहीं तरी हें वदले । ऐसेंचि आरंभीं सर्वांसी दिसलें । पुढें जेव्हां अनुभवा आलें । कळूनि चुकले ते बोल ॥३४॥
होतां बाबांचें देहावसान । राहिलें मुरलीधराचें स्थापन । हेंचि वाटलें उत्तम स्थान । साईनिधान रक्षावया ॥३५॥
''वाडियांत पडो हें शरीर'' । अंतीं बाबांचे जे उद्नार । तोचि शेवटीं ठरला विचार । जाहले मुरलीधर बाबाचि ॥३६॥
श्रीमंत बुट्टी आदिकरून । हिंदु - मुसलमान सर्वत्र । याच विचारा राजी होऊन । वाडा सत्कारणीं लागला ॥३७॥
ऐसा बहुमोल वाडा असून । बाबांचा देह कुठेंही पडून । जाता, मग तो वाडाही शून्य । अत्यंत भयाण भासत ॥३८॥
आज तेथें जें भजनपूजन । कथाकीर्तन पुराणश्रवण । अतिथि - अभ्यागतां अन्नदान । होतें, त्या कारण श्रीसाई ॥३९॥
आजि तेथें जें अन्नसंतर्पण । लघुरुद्रमहारुद्रावर्तन । देशोदेशींचे येती जन । त्या सर्वां कारण श्रीसाई ॥४०॥
असो ऐसी हे संताची वाणी । अक्षरें अक्षर सांठवा श्रवणीं । कांहीं तरी ते बोलती म्हणूनी । नावमानूनि त्यागावी ॥४१॥
आरंभीं ती कितीही मुग्ध । अथवा दिसो कितीही संदिग्ध । कालें होतो अर्थावबोध । जरी ती दुर्बोध आरंभीं ॥४२॥
असतां देहपातासी अवधी । पुढील होणारे गोष्टीसंबंधीं । दुश्चिन्हें घडलीं कांहीं आधीं । मशीदीमधीं शिरडींत ॥४३॥
तयांमाजील एकचि आताम । निवेदितों मी श्रोतयांकरितां । कीं तीं सकळ सांगूं जातां । ग्रंथ विस्तरता पावेल ॥४४॥
कितीएक बहुतां वर्षापासूनी । होती एक बाबांची जुनी । वीट, जियेवरी ते हात टेंकूनी । आसन लावूनि  बैसत ॥४५॥
विटेचा त्या आधार घेउनी । नित्य एकांत होतां रजनी । बाबा मशिदींत स्वस्थ मनीं । आसन लावूनि बैसत ॥४६॥
ऐसा कित्येक वर्षांचा क्रम । निर्वेध चालाला होता अविश्रम । परी होणारासि न चले नियम । घडतसे अतिक्रम अकल्पित ॥४७॥
बाबा नसतां मशीदींत । पोरगा एक होता झाडीत । तळींचा केर काढावयाचें निमित्त । वीट ती किंचित उचल्ली ॥४८॥
फुटावयाची वेळ आली । वीट पोराचे हातूनि निसटली । धाडकिनी ती खालीं पडली । दुखंड झाली तात्काळ ॥४९॥
ऐकतां हें बाबांनीं म्हटलें । वीट नाहीं कीं कर्मचि फुटलें । ऐसें वदूनि अति हळहळले । नेत्रीं आले दु:खाश्रु ॥५०॥
नित्य योगासन ज्या विटे । घालीत बाबा ती जंव फुटे । तेणें दु:खें ह्रदय फाटे । कंठ दाटे तयांचा ॥५१॥
ऐसी बहुताकाळाची जुनाट । निजासनाचें मूळपीठ । अवचट भंगली पाहूनि वीट । मशीद सुनाट वाटे त्यां ॥५२॥
वीटचि मग ती प्राणापरती । बाबांची होती अति आवडती । पाहूनि तियेची ऐसी ती स्थिति बाबा अति चित्तीं हळहळले ॥५३॥
त्याच विटेसी टेंकूनि कोपर । बाबा घालवीत प्रहराचे प्रहराचे प्रहर । घालूनि आसन योगतत्पर । म्हणूनि तिजवर प्रेम मोठें ॥५४॥
जियेसंगें आत्मचिंतन । जी मज होती जीव कीं प्राण । ती भंगली माझी सांगातीण । मीही तिजवीण न राहें ॥५५॥
वीट जन्माची सांगातीण । गेली कीं आजि मज सांडून । ऐसे तियेचे गुण आठवून । बाबांनीं रुदन मांडिलें ॥५६॥
येथें सहजीं येईल आशंका । वीटही क्षणभंगुर नाहीं का । एतदर्थ करावें कां शोका । काय लोकांनीं म्हणावें ॥५७॥
आशंका ही प्रथमदर्शनीं । उठेल कवणाच्याही मनीं । प्रवर्तें मी समाधानीं । पाय नमुनी साईंचे ॥५८॥
कैसा होईल जगदुद्धार । कैसे तरतील दीन पामर । एतदर्थचि संतांचा अवतार । कर्तव्य इतर नाहीं त्यां ॥५९॥
हास्य रुदन क्रीडा प्रकार । लौकिक नाटयचि येथील सार । जैसा तैसा श्रेष्ठाचार । लोकव्यवहारही तैसा ॥६०॥
संत जरी पूर्ण ज्ञानी । अवाप्तसकलसंकल्प जनीं । तरी लोक तरावयालागुनी । कर्माचरणीं उद्युक्त ॥६१॥
असो हें देहावसान व्हावया आधीं । बत्तीस वर्षांपूर्वींच समाधी । होणार, परी म्हाळसापतींची बुद्धी । निवारी त्रिशुद्धि हा कुयोग ॥६२॥
टळता न जरी हा दुष्टयोग । कैंचा अवघ्यांतें साईसुयोग । त्रेचाळीस वर्षांमागेंचि वियोग । होता कीं कुयोग ऐसा तो ॥६३॥
मार्गशीर्ष शुद्ध पौर्णिमा । बाबा अस्वस्थ उठला दमा । सहन करावया देहघर्मा । ब्रम्हांडीं आत्मा चढविला ॥६४॥
आतां येथून तीन दिन । आम्ही चढवितों ब्रम्हांडीं प्राण । प्रबोधूं नका आम्हां लागून । बाबांनीं सांगून ठेविलें ॥६५॥
पहा तो सभामंडप - कोण । बाबांहीं बोटें दाविलें ठिकाण । म्हणाले तेथें समाधि खोदून । द्या मज ठेवून त्या जागीं ॥६६॥
स्वयें म्हाळसापतीस लक्षून । बाबा तदा वदती निक्षून । नका मज सांडूं उपेक्षून । दिवस तीनपर्यंत ॥६७॥
तयेस्थानीं निशाणें दोन । लावूनि ठेवा निदर्शक खूण । ऐसें वदतां वदतां प्राण । ठेविला चढवून ब्रम्हांडीं ॥६८॥
भरावी एकाएकीं भवंडी । तेवीं निचेष्टित देहदांडी । म्हाळसापतीनें दिधली मांडी । आशा ती सांडिली इतरांनीं ॥६९॥
रात्रीचा समय झाले दहा । तेव्हांचा हा प्रकार पहा । स्तब्ध झाले जन अहाहा । काय अवचित हा प्रसंग ॥७०॥
नाहीं श्वास नाहीं नाडी । वाटे प्राणें सांडिली कुडी । जनांस भयंकर अवस्था गाढी । सुखनिरवडी साईंस ॥७१॥
मग पुढें म्हाळसापती । अहोरात्र सावधवृत्ती । साईबाबांलागीं जपती । तेथेंचि बैसती जागत ॥७२॥
जरी होती साईमुखींची । आज्ञा समाधी खोदावयाची । तरी तें तैसें करावयाची । हिंमत कवणाची चालेना ॥७३॥
पाहोनि बाबा समाधिस्थ । मिळाला तेथें गांव समस्त । जन विस्मित पाहती तटस्थ । काढीना भगत मांडीतें ॥७४॥
प्राण गेला कळतां देखा । बैसेल एकाएकीं धक्का । सांगूनि तीन दिवस मज राखा । झकविलें लोकां साईनें ॥७५॥
श्वासोद्च्छवास जाहला बंद । ताटस्थ्य पावलीं इंद्रियें सबंध । नाहीं चलनवलनाचा गंध । तेजही मंद जाहलें ॥७६॥
हरपलें बाह्याव्यवहारभान । वाचेसी पडलें द्दढ मौन । कैसे शुद्धीवरी मागुतेन । चिंता ही गहन सर्वत्रां ॥७७॥
वृत्तीवरी येईना शरीर । काळ क्रमिला दोन दिंवसांवर । आले मौलवी मुलनाफकीर । मांडिला विचार पुढील ॥७८॥
आप्पा कुलकर्णी काशीराम । आले केला विचार ठाम । बाबांनीं गांठिलें निजसुखधाम । द्यावा कीं विश्राम देहासी ॥७९॥
कोणी म्हणती थांबा क्षणभरी । घाई इतुकी नाहीं बरी । बाबा नव्हेत इतरांपरी । अमोघ वैखरी बाबांची ॥८०॥
तात्काळ प्रत्युत्तर करावें इतरीं । थंडगार पडल्या शरीरीं । येईल कोठूनि चैतन्य तरी । कैसे अविचारी सकळ हे ॥८१॥
खोदा कबर दाविल्या स्थळीं । बोलवा कीं सकळ मंडळी । द्या मूठमाती वेळच्यावेळीं । तयारी सगळी करा कीं ॥८२॥
ऐसी भवती न भवती होतां । पूर्ण झाली दिनत्रययत्ता । पुढें पहांटे तीन वाजतां । चेतना येतां आढळली ॥८३॥
हळू हळू द्दष्टी विकसितां । आळेपिळे शरीरा देतां । श्वासोच्छवास चालू होतां । पोटही हालतां देखिलें ॥८४॥
दिसूं लागलें प्रसन्नवदन । होऊं लागलें नेत्रोन्मीलन । जाऊनियां निचेष्टितपण । पडावा । भांडार उघडावा ती गत ॥८६॥
देखोनि साई सावधना । जाहले सकळ पसन्नवदन । टळलें देवदयेनें विन्घ । आश्चर्यनिमग्न भक्तजन ॥८७॥
भगत पाही मुख कौतुकें । साईही मान हळूच तुके । मौलवी फकीर पडले फिके । कीं प्रसंग चुके भयंकर ॥८८॥
पाहूनि मौलवीची दुराग्रहता । भगत आज्ञापालनीं चुकता । यत्किंचितही निश्चय ढळता । वेळ तो येता कठीण तैं ॥८९॥
त्रेचाईस वर्षां आधींच कबर । होऊनि जाती कैंची मग खबर । कैंचें मग ते दर्शन मनोहर । होतें सुखकर साईंचें ॥९०॥
लोकोपकार हेंचि कारण । करूनि समाधीचें विसर्जन । साई पावते झाले उत्थान । समाधान भक्तजनां ॥९१॥
भक्तकार्यार्थ जो भागला । परमानंदीं लय लागला । कैसा आधीं जाई प्रबोधिला । अकळ लीला तयाची ॥९२॥
देखूनि बाबा सावधान । सुखावले भक्तजन । जो तो धांवे घ्यावया दर्शन । पुनरुज्जीवन सुखातें ॥९३॥
असो पूर्वील कथानुसंधान । तें अखेरचें एहावसन । जाहलें जयाचें संपूर्ण कथन । यथास्मरण आजवरी ॥९४॥
म्हणोनि आपण श्रोतां सकळिक । मनीं विचारा कीं क्षण एका । कासया वहावा हर्षशोक । दोनीही अविवेकमूलक ॥९५॥
औट हाताचा स्थूळ गाडा । देहेंद्रियांचा जो सांगाडा । तो काय आपुला साई निधडा । समूळ सोडा हा भ्रम ॥९६॥
साई म्हणावें जरी देहा । तरी त्या नांवचि नाहीं विदेहा । रूपही नाहीं वस्तूसि पहा । रूपातीत श्रीसाई ॥९७॥
हेह तरी नाशिवंत । वस्तु स्वतंत्र नाशरहित । देह पंचभूतांतर्गत । अनाद्यनंत निजवस्तु ॥९८॥
त्यांतील शुद्धसत्त्वात्मक । ब्रम्हारूप चैतन्य देख । जड इंद्रियां जो चालक । साई नामक ती वस्तु ॥९९॥
ती तों आहे इंद्रियातीत । इंद्रियें जड तीतें नेणत । तीच इंद्रियां प्रवर्तवीत । चाळवीत प्राणांतें ॥१००॥
त्या शक्तीचें नाम साई । तिजवीण रिता ठाव नाहीं । तिजवीण ओस दिशा दहाही । भरली पाहीं चराचरीं ॥१०१॥
तीच कीं ही अवतारस्थिति । तीच होती आधीं अव्यक्तीं । नामरूपीं आली व्यक्तीं । समरसली अव्यकीं कार्यांतीं ॥१०२॥
अवतारकृत्य संपवूनी । अवतारींही देह त्यजूनी । जैसे प्रवेशती निर्विकल्प भुवनीं । तैसीच ही करणी साईंची ॥१०३॥
गुप्त व्हावें येतां मनीं  । जैसे स्वामी गाणगाभुवनीं । पर्वतयात्रेसी जातों म्हणुनी । गेले निघूनी एकाकी ॥१०४॥
भक्तांनीं धरितां अडवून । तयांचें केलें समाधान । लोकाचारीं हें माझें गमन । गाणगाभुवन सोडींना ॥१०५॥
कृष्णातीरीं प्रात:स्नान । बिंदुक्षेत्रीं अनुष्ठान । मठांत करावें पादुकापूजन । तेथेंच निरंतर वास माझा ॥१०६॥
तैसीच साईबाबांची परी । निधन केवळ लोकाचारीं । पाहूं जातां स्थिरचरीं । सर्वां अंतरीं श्रीसाई ॥१०७॥
जैसी ययाची भजनस्थिति । तयासी तैसी नित्य प्रचीति । संदेह कांहीं न धरावा चित्तीं । मरणातीत श्रीसाई ॥१०८॥
साई भरला स्थिरचरीं । साई सर्वांच्या आंतबाहेरी । साई तुम्हां - आम्हांभीतरीं । निरंतरीं नांदतसे ॥१०९॥
साई समर्थ दीनदयाळ । भावार्थी भक्तप्रणतपाळ । परमप्रेमाचे ते भुकाळ । अति स्नेहाळ सकळिकां ॥११०॥
जरी चर्मचक्षूंसी न दिसती  । तरी ते तों सर्वत्र असती । स्वयें जरी सूक्ष्मत्वीं लपती । तरीही लाविती वेड आम्हां ॥१११॥
त्यांचें निधन केवळ ढोंग । आम्हां फसविण्या आणिलें सोंग । नटनाटकी ते अव्यंग । भंगोनि अभंग जाहले ॥११२॥
त्यांचिया ठायीं जो अनुराग । तेणें करूनि पाठलाग । अंतीं लावूं तयांचा माग । कार्यभाग साधूं कीं ॥११३॥
मनोभावें पूजा करितां । भक्तिभावें तयां आठवितां । अनुभव येईल सकळ भक्तां । सर्वव्यापकता दिसेल ॥११४॥
उत्पत्ति स्थिति आणि लय । चित्स्वरूपा यांचें न भय । तें सदासर्वदा चिन्मय । विकारां आश्रय ना तेथें ॥११५॥
जैसें सुवर्ण सुवर्णपणें । राही अलंकाराहीविणें । केलीं नानापरींचीं आभरणें । तरी न सोनेंपण त्यागी ॥११६॥
परोपरीचे अलंकार । हे तों सर्व विनाशी विकार । आटितां उरे हेम अविकार । नासे आकार नामही ॥११७॥
तरी या हेमीं हा हेमाडपंत । विरोनि जावो समूळ नितांत । एवंगुण साईपदांकित । आप्रलयान्त वास करो ॥११८॥
पुढें केला तेरावा दिन । बाळासाहेब भक्तरत्न । मिळवूनियाम ग्रामस्थ ब्राम्हाण । उत्तरविधान आरंभिलें ॥११९॥
करूनियां सचैल स्नान । बाळासाहेब - हस्तें जाण । करविली तिलांजुली तिलतर्पण । पिंडप्रदानही केलें ॥१२०॥
सपिंडी आदिक उत्तक्रिया । शास्त्राधारें त्या त्या समया । जाहल्या मासिकासह अवघिया । धर्मन्यायाप्रमाणें ॥१२१॥
भक्तश्रेष्थ उपासनींनीं  । जोगांसमवेत जाउनी । भागीरथीच्या पवित्र स्थानीं । होमहवनीय संपादिलें ॥१२२॥
ब्रम्हाभोजन अन्नसंतर्पण । यथासाङ्ग दक्षिणाप्रदान । करूनि सशास्त्र विधिविधान । आले ते परतोन माघारां ॥१२३॥
नाहीं बाबा ना संवाद । आतां जरी हा ऐसा भेद । परी द्दष्टी पडतां ती मशीद । गत सुखानुवाद आठवती ॥१२४॥
बाबांची नित्य आसनस्थिती । घ्यावया तियेची सुखानुभूति । उत्तमोत्तम आलेक्यमूर्ति । मशिदीं प्रीतीं स्थापिलीसे ॥१२५॥
जाहली साईदेहनिवृत्ति । प्रतिमादर्शनें होय अनुवृत्ति । वाटे निजभक्त भावार्थी । पुनरावृत्तीच ही मूर्त ॥१२६॥
शामराव उपनामें जयकर तयांनीं ही रेखिली सुंदर । ऐसी ही प्रतिमा मनोहर । स्मरण निरंतर देतसे ॥१२७॥
जैसे हे प्रसिद्ध चित्रकार । तैसेचि बाबांचे भक्तही थोर । बाबांचिया आज्ञेनुसार । वर्तती विचारपूर्वक ॥१२८॥
यंचियाही हस्तेंकरून । सुंदर छायाचित्रें घडवून । करविलीं भक्तभवनीं स्थापन । धरावया ध्यानधारणा ॥१२९॥
संतांसी नाहीं कधींही मरण । पूर्वीं अनेकदां याचें विवरण । झालेंच आहे असेल स्मरण । न लगे स्पष्टीकरण आणीक ॥१३०॥
बाबा न आज देहधारी । तरी जो तयांचें स्मरण करी । तया ते अजूनही हितकारी । पूर्वीलपरी सदेहसे ॥१३१॥
कोणास कांहीं बोलून गेले । परी न कांहीं अनुभवा आलें । जरी तें देहावसानही झालें । म्हणून तें राहिलें न मानावें ॥१३२॥
बोल बाबांचे ब्रम्हालिखित । विश्वास धरूनि पहावी प्रचीत । अनुभव आला जरी न त्वरित । येणार तो निश्चित कालांतरें ॥१३३॥
असो या जोगांचें नांव येतां । कथेंत आठवली आडकथा । ऐका तियेचीही अपूर्वता । दिसेल प्रेमळता साईंची ॥१३४॥
जरी असे हा त्रोटक संवाद । गुरुबक्तांसी अति बोधप्रद । सभाग्य तो ज्या वैराग्यबोध । अभागी बद्ध संसारीं ॥१३५॥
एकदां जोग बबांस पुसती । अजून ही माझी काय स्थिति । विचित्र माझी कर्मगति । पावेन सुस्थिती केव्हां मी ॥१३६॥
बहुत वर्षें अनन्य सेवा । घडली आपुली मजला देवा । तरी या चंचल चित्ता विसांवा । अजूनि नसावा हें काय ॥१३७॥
ऐसा कैसा मी दुर्भागी । हीच का प्राप्ति संतसंगीं । सत्संगाचा परिणाम अंगीं । कवणिया प्रसंगीं भोगीन मी ॥१३८॥
परिसूनि ही भक्ताची विनंती । साईसमर्थ परम प्रीतीं । जोगांस काय प्रत्युत्तर देती । स्वस्थचित्तीं परिसावें ॥१३९॥
दुष्कर्माची होईल होळी । पुण्यपापाची राखरांगोळी । पाहीन तुझिया कांखेस झोळी । तैं तुज भाग्यशाली मानींन ॥१४०॥
उपाधीचा होईल त्याग । नित्य भगवद्भक्तीचा लाग । तुटतील आशापाश साङ्ग । तैं मी तुज सभाग्य मानीन ॥१४१॥
विषयासक्ति मानूनि त्याज्य । मीतंपण सर्बथा अयोग्य । जिव्हा - उपस्थ जिंक हो योग्य । तैं मी तुज सभाग्य मानीन ॥१४२॥
असो यावर कांहीं कालें । बोल बाबांचे अन्वर्थ झाले । सद्नुरुकृपें जोगांस आलें । वैराग्य जें वदले बाबा तें ॥१४३॥
नाहीं पुत्रसंततीपाश । कलत्र लाविलें सद्नतीस । देहत्यागा आधीं संन्यास । झालें कीं वैराग्य सहजचि ॥१४४॥
असो हे जोगही भाग्यवान । सत्य झालें साईवचन । अंतीं होऊनि संन्याससंपन्न । ब्रम्हीं विलीन जाहले ॥१४५॥
जैसी जैसी साईंनीं कथिली । तैसीच परिणामीं स्थिति झाली । उक्ति साईंची सार्थ झाली । भाग्यशाली जोग खरे ॥१४६॥
तात्पर्य बाबा दीनदयाळ । भक्तकल्याणालागीं कनवाळ । अर्पीत बोधामृताचा सुकाळ । शिर्डींत त्रिकाळ तो परिसा ॥१४७॥
''जयां माझी आवड मोठी । तयांचे मी अखंड द्दष्टीं । तयां मजवीण ओस सृष्टी । माझियाच गोष्टी तयां मुखीं ॥१४८॥
तयां माझें अखंड ध्यान । जिव्हेसी माझेंच नामावर्तन । करूं जातां गमनागमन । चरित्र गायन माझें तयां ॥१४९॥
ऐसें होतां मदाकार । कर्माकर्मीं पडेल विसर । जेथें हा मत्सेवेचा आदर । तिष्ठें मी निरंतर तेथेंचि ॥१५०॥
मज होऊनि अनन्य - शरण । जया माझें अखंड स्मरण । तयाचें मज माथां ऋण । फेडीन उद्धरण करूनियां ॥१५१॥
आधीं मज न दिधल्यावांचून । करितां भोजन - रसप्राशन । जया माझें हें निदिध्यासन । तया आधीन मी वर्तें ॥१५२॥
माझीच जया भूकतहान । दुजें न ज्यातें मजसमान । तयाचेंच मज नित्य ध्यान । तया आधीन मी वर्तें ॥१५३॥
पितामाता गणगोत । आप्तइष्ट कांतासुत । यांपासाव जो परावृत्त । तोचि कीं अनुरक्त मत्पदीं ॥१५४॥
वर्षाकाळीं नाना सरिता । महापूर समुद्रा मिळतां । विसरती सरितापणाची वार्ता । महासागता पावती ॥१५५॥
रूप गेलें नाम गेलें । जळही जाऊनि सागरीं मिसळलें । सरिता - सागर लग्न लागलें । द्वैत हारपलें एकत्वीं ॥१५६॥
पावोनि ऐसी समरसता । चित्त विसरलें नामरूपता । तें मजसि पाहील निजस्वभावता । नाहीं मजपरता ठाव तया ॥१५७॥
परीस नव्हे मी दगड । ऐसें जना करावया उघड । पुस्तकपंडितीं करोनि बडबड । लोहाचे अगड आणिले ॥१५८॥
तयीं मजवरी करितां घाव । उलट प्रकटतां सुवर्णभाव । माझें दगडपण जाहलें वाव । अनुभव नवलाव दाटला ॥१५९॥
विना अभिमान अणुप्रमाण । मज ह्रदयस्था यावें शरण । होईल अविद्या तात्काळ निरसन । श्रवणकारण संपेला ॥१६०॥
अविद्या प्रसवे देहबुद्धी । देहबुद्धीस्तव आधि - व्याधि । तीच कीं लोटी विधिनिषेधीं । आत्मसिद्धीविघातक ॥१६१॥
म्हणाल आतां मी आहें कोठें । आतां मी तुम्हां कैसा भेटें । तरी मी तुमचिया ह्रदयींच तिष्ठें । विनाकष्टें सन्निकट ॥१६२॥
म्हणाल ह्रदयस्थ कैसा कोण । कैसें काय त्याचें लक्षण । ऐसी काय तयाची खूण । जेणें त्या आपण जाणावें ॥१६३॥
तरी व्हावें दत्तावधान । परिसा तयाचें स्पष्ट व्याख्यान । जयालागीं जाणें शरण । तो ह्रदयस्थ कोण  हें आतां ॥१६४॥
नाना नामें नाना रूपें । सृष्टीमाजीं भरलीं अमूपें । जयांचींकवणा ना करवती मापें । मायेचीं स्वरूपें तीं अवघीं ॥१६५॥
तैसेच सत्त्वरजतमगुण । तयां त्रिगुणां ओलांडून । सत्तेचें जें स्फुरे स्फुरण । तें रूप जाण ह्रदयस्थाचें ॥१६६॥
नामरूपविरहितपण । उर्वरित जें तुझें तूंपण । तेंच ह्रदयस्थाचें लक्षण । जाणूनि शरण त्या जावें ॥१६७॥
मीच  तो तूं ऐसें पाहतां । हीच द्दष्टी पुढें विस्तारतां । भूतमात्रीं ये निजगुरुता । ठाव न रिता मजविना ॥१६८॥
ऐसा अभ्यास करितां करितां । अनुभवा येईल माझी व्यापकता । मग तूं मजसीं पावूनि समरसता । पूर्ण अनन्यता भोगिसील ॥१६९॥
चित्स्वरूपीं अनुसंधान । लाधेल होशील शुद्धांत:करण । घडेल हें तुज गंगास्नान । गंगाजीवन नातळतां ॥१७०॥
प्रकृतिकर्माचा अभिमान । जेणें पावे द्दढबंधन । तया बिलगूं न देती सज्ञान । अंतरीं सावधान सदैव ॥१७१॥
स्वस्वरूपीं मांडूनि ठाण । चळे न तेथून अणुप्रमाण । तया समाधी वा उथान । नाहीं प्रयोजन उभयांचें'' ॥१७२॥
म्हणोनि श्रोतयां चरणीं माथा । ठेवोनि विनवीं अति सप्रेमता । देवां - संतां - भक्तां समस्तां - । ठायीं प्रेमळता आदरावी ॥१७३॥
बाबा कितीदां सांगून गेले । कोणी कोणास छद्मीं बोललें । त्यानें माझेंच वर्म काढिलें । जिव्हारीं खोचलें मज जाण ॥१७४॥
कोणीं कोणास दुर्वचें ताडिलें । तेणें मज तात्काळ दुखणें आणिलें । तेंच जेणें तें धैर्यें सोशिलें । तेणें मज तुष्टविलें बहुकाळ ॥१७५॥
ऐसा भूतमात्राच्या ठायीं । अंतर्बाह्य भरला साई । एका प्रेमावांचून कांहीं । आवडच नाहीं तयातें ॥१७६॥
परम मंगल हें परमामृत । साईमुखीं सर्वदा स्रवत । कोणा सभाग्य हें नाहीं अवगत । प्रेम अत्यंत भक्तार्थ हें ॥१७७॥
जयां पंक्तीचा लाभ दिधला । जयांसंगें हांसला खेळला । तयांस मायेचा चटका लाविला । वाटेल मनाला काय त्यांचे ॥१७८॥
ऐसिया शिष्टाचिया भोजनीं । मी तों उच्छिष्टाचा धनी । शीतें शीत ठेविलें वेंचुनी । वांटितों शिराणी तयाची ॥१७९॥
झाल्या येथवरी ज्याच्या कथा । त्या काय ठाव्या हेमाडपंता । समर्थ साई तयांचा वक्ता । लिहिता लिहविताही तोच ॥१८०॥
ऐसी ही साईसमर्थकथा । धाये न मन माझें कथितां । सदैव ध्यास । लागला चित्ता । श्रोतेही परिसतां आनंद ॥१८१॥
शिवाय जे साईकीर्ति गाती । तैसेंच जे जे सद्भावें परिसती । उभयही साईस्वरूप होती । हें द्दढ चित्तीं जाणावें ॥१८२॥
आतां हा अध्याय करूनि पूर्ण । हेमाड साईंस करी समर्पण । प्रेमें धरी साईंचे चरण । पुढील निरूपण पुढारां ॥१८३॥
स्वस्ति श्रीसंतसज्जनप्रेरिते । भक्तहेमाडपंतविरचिते । श्रीसाईसमर्थसच्चरिते । श्रीसाईनाथनिर्याणं नाम चतुश्चत्वारिंशोत्तमोऽध्याय: संपूर्ण: ॥


॥ श्रीसद्गुरुसाईनाथार्पणमस्तु ॥ शुभं भवतु ॥