संत नामदेवांचे अभंग / कलि प्रभाव

१.
ऐका कलियुगाचा धर्म । पुत्र सांगे पितयास काम । ब्राह्मन त्यजिती ब्रह्मकर्म । ऐसें वर्तमान मांडलें ॥१॥
माया बहिणी दवडिती । स्त्री आपुली आणविती । ऐका ऐका नवल गती । अगा श्रीपति परियसा ॥२॥
भार्या न करिती पतिची सेवा । नाहीं कवणा धर्माचा हेवा । वर्ततसे पापाचा ठेवा । अगा केशवा परीयेसी ॥३॥
अरे वैराग्याच्या घराचारू । आणि संन्यासा मोह थोरू । संता बहुत अहंकारू । रुसणें नलगे कोणासी ॥४॥
झाला कलीचा प्रवेशु । तुह्मा नामाचा विश्वासु । ह्लदयीं ह्लषिलेशु । विष्णु-दास नामा म्हणे ॥५॥

२.
ऐका कलियुगींचा आचार । अधर्मपर झाले नर ॥१॥
मंचकावरी बैसे राणी । माता वाहतसे पाणी ॥२॥
स्त्रियेसी अलंकार भूषण । माता वळीतसे शेण ॥३॥
स्त्रियेसी पाटावाची साडी । माता नेसे चिंध्या लुगडीं ॥४॥
सासुसासर्‍यां योग्य मान । मायबापा न घाली अन्न ॥५॥
साळी सासवा आवडती । बहीणभावां तोंडीं माती ॥६॥
स्त्रियेसी एकांतगोडी । मातेसी म्हणे रांड वेडी ॥७॥
म्हणे विष्णुदाम नामा । ऐसा कलियुगींचा महिमा ॥८॥

३.
कांहीं सांगोनि गेले वचना । कृष्ण उपदेशी पंडुनं-दना । येथें राहतां पाविजे बंधना । थोर वर्तमान कलियुगीं ॥१॥
ये कलिमाझारीं । पुत्र पित्याचे वैरी । घरची माता होय कामारी । पुरुषांतें नारी अव्हेरिती ॥२॥
न येती वृक्षाफळें आटती धेनु । न पिके मही न वर्षे घनु । यापरी आटेल सकळ जनु । ऐसें जगज्जी-वनु बोलिले ॥३॥
आणिक एक वर्तेल अपवित्र । ब्राह्मण सांडितील वेदमंत्र । आचार सांडूनि होती शूद्र । ऐसे अपवित्र कलियुगीं ॥४॥
थोर वर्तमान पडेल काळु । चहूं वर्णांचा होईल एकचि मेळु । कोणी कोणाचा न धरिती विटाळु । मग गोपाळु निघते झाले ॥५॥
आतां वेळोवेळां सांमों किती । मोडला धर्म झाली प्रवृत्ति । विष्णु-दास नामा येतो काकुळती । कैसेनि करूं भक्ति पंढरिराया ॥६॥

४.
गृहस्थ बैसला ओसरीवरी । गृहस्वाभिणी स्वयंपाक करी । तंव मार्गस्थ ब्राह्मण आला द्वारीं । अन्न द्यावें स्वामिया ॥१॥
पडली कुर्‍हाड कपाळी । रागें सूप चाटू आफळीं । जळत काष्टातें हातीं कवळी । जैसी आसाळी गर्जतसे ॥२॥
ब्राह्मणें घेतलें धरणें । तंव बाईलेसी गेला शरण । म्हणे माझ्या ग्रासांतून ग्रास देणें । लज्जा राखणें आजिची ॥३॥
मग ह्मणे वो बाईल । कैंचा आलासे बईल । तुजसारिखा असेल । वैलसि बैल सोइरे ॥४॥
गृहस्थें धरोनि वेणी । तिनें शेंडीत हात घालोनि । अंगजूठ होऊनि । बाईल हु-मण्या मारितसे ॥५॥
त्याचे मागें सुटली शेंडी । सवेंचि धरि-लासे अंडीं । पहिली असे मुर्कुंडी । तोंडिच्या तोडीं मारी-तसे ॥६॥
शेजारीं व्याही होता तो धांवला । येतांचि तोंडावरी मारिला । चौकीचा दांत पाडिला । केला बोचिरा व्याही तो ॥७॥
आधींच व्याही होते रोडके । आणि हाणी तल्प-ठाण वईच्या बुडखे । निथळत निथळत बोडकें । घेऊनि सुडकें पुसितसे ॥८॥
तिकडूनि धांवला मेहुणा । तोहि पाडिला उताणा । केला तिनें घोळाणा । तया मेहुण्याचा ॥९॥
ब्राह्मणाकडे दांत रगडी । तंव ब्राह्मण हळु हळु पाय काढी । ओल्या धोतराची घडी । पळतां वेंगडी वळतसे ॥१०॥
ऐसा ओलंडिला दारवंटा । तंव धाविन्नली पाठोवाटा । सीण घालून हाणिल्या बरोटा । कोठें थोटया पळसील ॥११॥
ऐसा कलियुगीं स्त्रियांचा विचार । एक बुडविती बेताळीसनर एक दाविती स्वर्गीचें द्वार । नामा निरंतर विनवीतसे ॥१२॥

५.
पाप्या नावडे संतसंगति । लोभिया नावडे उदारवृति । व्व्यभिचारिणी नावडे पति । नावडे ज्योति उजियेडा ॥१॥
चांदणें नाचडे तया चोरां । सावधान नावडे तया हेरां । सद्‍बुद्धि नावडे रांडपोरा । सत्य कुचरां आवडेना ॥२॥
तीर्थ नावडे तया दुष्टां । न्याय नावडे सत्य नष्टां । कवण नावडे तया पापिष्ठां । अभिमान नष्टां न सांडवे ॥३॥
भक्ति नावडे तया खळां । पुण्य नावडे तया चांडाळां । देखत देखत जन आंधळा । कांरे घननीळा विसरलेती ॥४॥
पारखी नावडे तया खोटयांला । स्नान नावडे तया विटाळां । सुसंग नावडे नाठाळां । न्याय तंटाळा नावडे ॥५॥
धर्म नावडे तया कृपणां । शुद्धि नावडे दुर्जनां । कर्म नावडे अब्राह्मणां । ऐसी दुष्त वासना पापियातें ॥६॥
नाम नावडे तया नष्ट भक्तां । वृत्त नावडे तयां सर्वथा । नावडे भजन कैची कथा । नाहीं पतिव्रता कलियुगीं ॥७॥
ऐसा झाला कलीचा प्रवेश । धरा नामाचा विश्वास । जीवीं धरा ह्लषीकेश । विष्णुदास नामा म्हणे ॥८॥

६.
देवा पाप छळें कांपते मेदिनी । षट्‍कर्में ब्राह्मणीं सांडियेलीं । दैत्यांचेनि भारें दाटली अवनी । प्रथम चरणीं कलि-युगीं ॥१॥
लटिक्याचा साच जिंकियेला कली । पाखांडी वेदातें न मानिती बळी । अधर्म प्रवर्तला महीतळीं । ऐसीं पापें कळीं थोर झालीं ॥२॥
ह्मणोनि करुणा भाकितु आहे । जैसी व्याघ्रें वेढिली गाय । तेंवि पंचानन प्रासूं पाहे । तैसा दिसतो नारायणा ॥३॥
भक्ति भावो नावडे पैं गा । जैसें कां अमृत मुखीं भुजंगा । डंख करूं आवडे जगां । ऐसें श्रीरंगा नवल चोज ॥४॥
भ्रतारभीक्त सोडियली नारीं । परपुरुषीं मन निर्धारीं । पितियासि पुत्र असों नेदी घरीं । नित्य निंदा करी रे अपमान ॥५॥
म्हणोनियां जिबें त्रासु घेतला । सत्य लोपलें धर्म बुडाला । अझूनि काय पाहतोसि उगला । धांवें विठ्ला म्हणे नामा ॥६॥

७.
वेदांवेगळें कर्म करी । मनीं पाखंड धरी । तो पचिजे अघोरीं । चिरकाळ वरी ॥१॥
तो न आणावा पैं दृष्टी । तोचि दोशी एक या सृष्टी । तो होईल महा कष्टी । हरीसिन भजतां ॥२॥
संध्या स्नान नेणे दान । नेणे हरिकथा श्रवण । तोहि पतीत जाण । महापातकी चांडाळ ॥३॥
सांडूनि ब्राह्मणपण । शूद्ररीती आच-रण । तो दृष्टी पडलिया जाण । पहादोष घडेल ॥४॥
निंदा करी जो संतांची । पूजा नेणे जो देवाची । तोचि राशि पापाची । प्र-त्यक्ष जाणावी ॥५॥
तीर्थ न करी हिंडतां । व्रत न करी बोलतां । पुराण नायके पाहतां । तो तंव राक्षस जाणावा ॥६॥
सदा अमं-गळ अशुची । गुरु आज्ञा भंगी साची । अखंद निंदा करी सं-तांची । तो स्वामिद्रोही जाणावा ॥७॥
कपट शिके नानाविध । गोत्रजांशीं करी विरोध । तो जाणावा हें प्रसिद्ध । महापातकी चां-डाळ ॥८॥
गृहदारावरी नाहीं चित्त । परस्त्रियेसीं करी स्तुत । तो प्रत्यक्ष महा दैत्य । त्याचें मुख पाहों नये ॥९॥
नाठवी जो उप-कार । स्वामीसी न करी जो नमस्कार । तो जन्मांतरचिं होय नर । पतीत चांडाळ बोलिजे ॥१०॥
पाखांड रची कवित्व । माता पितियाचें न करी महत्व । पंच पातकी जीवित्व । तो पूर्वीचा बोका होता ॥११॥
नामा म्हणे तैसे दोषी । न आणावे पंढरीसी । काय करावे ते पाषाण जन्मासी । जे विठ्ठलनामासी मिळतीना ॥१२॥

८.
कृष्णाचें कीर्तन नावडे ज्या नरा । जन्मोनि अघोर पडे नरकीं ॥१॥
कृष्णश्रवण नाइके जो कानीं । तयासि मेदिनीं ठाव कैंचा ॥२॥
कृष्णविष्णुकथा नावडे पैं नित्य । तयासी पैं सत्य ग्रहबाधी ॥३॥
रामकृष्ण हरी न ध्याय जो मूर्ति । तया यम नेती अंतीं जाणा ॥४॥
नामा ह्मणे हे नर कलियुगीं उदंड । घरो-घरीं पाखांड करिताती ॥५॥

९.
पलंगीं नारी वैसवूनि । माये हातीं वाहे पाणी ॥१॥
ऐसा कलियुगीं आचार । क्रिया भ्रष्ट झाले नर ॥२॥
स्त्रीसी पाटावाची चोळी । माता सिवती सोंवळीं ॥३॥
स्त्रियेचा कै-वार वोढी । मातेसी म्हणे रांड वेडी ॥४॥
स्त्रीचें ऐकोनि उ-त्तर । सख्या बंधूसि पाडी वैर ॥५॥
म्हणे विष्णुदास नामा । ऐसा कलियुगाचा महिमा ॥६॥