१.
मुख्य मातृकांची संख्या । सोळा अक्षरें नेटक्या ॥१॥
समचरणीं अभंग । नव्हे ताळ छंदो भंग ॥२॥
चौक पु-लिता बिसर्ग । गण यति लघु दीर्घ ॥३॥
जाणे एखादा निराळा । नामा ह्मणे तो विरळा ॥४॥
२.
सोळा त्या समाधि औट पीठा माझारी । तेथें नर- हरि देव नांदे ॥१॥
बारा गुंफे माजीं भ्रमर गुंफे मध्यें । तेथें आत्मा शुद्ध ज्ञान नांदे ॥२॥
गोल्हाटाचा भेद असेची आघवा । शुद्ध ज्ञानदिवा अलक्षतो ॥३॥
नामा म्हणे आम्हां तेजाच्या उजेडा । देव केला घोडा बैसावया ॥४॥
३.
समाधिस्थ सदा राहे समाधान । नि:शब्द म्हणणें याचिलागीं ॥१॥
राम ते समान नव्हती समाधान । समाधि बै-सणें एकचित्तें ॥२॥
उन्मनी उपासना प्रेमाची दाटणी । आत्मरूप जनीं दिसतसे ॥३॥
नामा म्हणे रूप डोळ्यांतील बाहुली । तीचि जगीं जाहली जगदाकार ॥४॥
४.
वामांगी बाहुली तूर्या दावी कळा । ते लक्षी पाउलां रामरूप ॥१॥
माया निजरूप दक्षिणांनीं वसे । तूर्येचा हा भास मावळला ॥२॥
मी माया म्हणतां पाहे आपणातें ।आत्मा-राम तेथें ज्ञानजळीं ॥३॥
नामा म्हणे ज्ञान माया ते आपण । दृष्टीचें देखणें आत्मरूप ॥४॥
५.
सत्य ज्ञानानंद गगनाचें प्रावर्ण । नाहीं रूप गुण गुणातीत ॥१॥
नाद ना भेद ना छंदे निरंतर । दोहींच्या विचारें ब्रह्म नांदे ॥२॥
येकवटी ब्रह्म आत्माराम रूप । तें पाहा स्वरूप लावण्याचें ॥३॥
नामा म्हणे केलें चैतन्य जवल । मांडियेला खेळ संतीं तेथें ॥४॥
६.
चैतन्याचा खेळ एकवट ब्रह्म । निर्गुणासी गुण रूप जाहलें ॥१॥
चैतन्य त्या कळा रूपा आले सत । निर्गुणाचा हेत रामकृष्ण ॥२॥
खेळ मांडियेला गोल्हाट शिखरीं । गोलांगुळांगुळीं समाधिस्थ ॥३॥
समाधी साधन अखंड उन्मनी । औटपीट ध्वनी नाद होय ॥४॥
नामा म्हणे तेथें चौक्या ज्या रंगल्या । अरंग मिरवल्या संतसंगें ॥५॥
७.
खेळ मांडियला गोल्हात शिखरीं । अर्थ चंद्रावरी शेखी याचा ॥१॥
चोवीस त्या गुंफा रुद्रलिंगीं नांदे । अभेद तो वेद बोले तेथें ॥२॥
तीही अक्षरांच्या वाटेच्या सेजारीं । सोळा चंद्र नारी भेदाभेद ॥३॥
सूर्य एकवीस शोभती चहूंकडे । खेळती उघडे संत तेथें ॥४॥
८.
दृष्टीचें देखणें तेचि रूपमाया । शब्द बोलावया ज्ञान झालें ॥१॥
ज्ञानांची जी जागा ह्लदयीं पाहावी । सत्रावीसी दावी खेळ तेथें ॥२॥
सत्रावी जीवन माया तिचे पोटीं । ज्ञान झाली दृष्टि देखावया ॥३॥
देखणें सिद्धांत बोलणें वेदांत । शब्द तोचि हेत सत्रावीचा ॥४॥
नाद आणि भेद देखणेम सिद्धांत । बोलणें वेदांत हेंचि दोनी ॥५॥
हेत तो अहंकार दोहीतें नाचवी । अविद्येसी दावी निजसुरा ॥६॥
नामा ह्मणे सिद्ध देखणें हा जन्म । डोळ्या माजीं वर्म बोलिलें तें ॥७॥
९.
अंत:करणीं विष्णु तोचि आत्मा असे । चंद्रमा भासे मन तेंची ॥१॥
बुद्धि ब्रह्मदेव चित्त नारायण । अहंकार जाण रुद्र-रूप ॥२॥
ज्ञान आ मे पांच ज्ञानीं ओळखावे । पांच ते पाहावे कर्म-स्थानीं ॥३॥
नामा ह्मणे कैसें दाखऊं उघडें । वाटतसे कोडें मज आतां ॥४॥
१०.
षड्चक्र भेदोनी जातां उर्ध्वपंथें । ध्वनि अनुहात उमटे तेथें ॥१॥
तये ध्वनीमाजी मग्न होय मन । योगसिद्धि जाण कैसी घडे ॥२॥
तेही बोलंडितां सिद्धि आडव्या येती । घेऊनियां जाती आपुल्या पंथें ॥३॥
तेथें गुंतोनियां विचरती योगीजन । योगासी साधून काय होतें ॥४॥
आधिं तो साधितां कष्टाचे संभार । होय चकनाचूर शरीराचा ॥५॥
साधितीय पुढें ऐसीं विघ्नें येती । ठेऊनि मागुती फिरती मागें ॥६॥
वारियाची मोत कैसी बांधवेल । भलत्यासी सांगतां वाटेल हें लटिकें ॥७॥
नामा ह्मणे तुम्ही सोडो-नियां भक्ति । करितां नाना युक्ति मूर्खजन ॥८॥
११.
साधनाच्या माजी एक गजरातू । साधी त्यासी उजू होय पहा ॥१॥
नासिकाचें वारें कोंडोनियां प्राणें । उपराटें जाणें ऊर्ध्वपंथें ॥२॥
गुदस्थानीं टांच देऊनियां जाण । कासावीस प्राण होती पहा ॥३॥
गोल्हाट भेदिसा कोल्हाटीच नाहीं । विठोबाची ग्वाही नामा ह्मणे ॥४॥
१२.
त्रिकूट शिखरावरी पाहे पां नवल । परी अखंडित धार वर्षे अमृताची ॥१॥
त्रिवेणीसंगमीं गगन निर्मळ वाहे । तेथें स्नान करूं जाय आनंदमय ॥२॥
गुरुमुखे स्नान करी परब्रह्मीं लक्ष धरी । अनुहात ध्वनि थोरी नाद गर्जे ॥३॥
उन्मनीं जागृति गोल्हाट मंडळा जाय । तेथुनी निराळें पाहे निजतत्त्व ॥४॥
विष्णु-दास नामा ह्मणे अनुभवी तोचि जाणे। आह्मी गुरुखुणें वर्ततसों ॥५॥
१३.
मायेसी रुसलें भावासी त्यागिलें । जाऊनि राहिलें काकापासीं ॥१॥
काकी मुख दावा काकी मुख दावा । काकी मुख दावा बाईयांनो ॥२॥
काकीचें श्रीमुख गोरक्षा लाधलें । काकीनें पुसिलें गोरक्षासी ॥३॥
नामा ह्मणे आह्मां काकी पैं वोळली । सत्रावी दिधली दोहावया ॥४॥
१४.
मुंगीस तो मार्गु सांपडे गोडीचा । योगीचा लक्षीचा ज्ञान ज्योती ॥१॥
तरीच ओळखीजे केशवचरण । त्या जन्ममरण मग कैंचें ॥२॥
मत्स्य नानापरी क्रीडा खेळे जळीं । आनंदकल्लोळीं योगीराय ॥३॥
नामा म्हणे तोचि केशव जाणता । तया नाहीम व्यथा गर्भवासु ॥४॥
१५.
पृथ्वी माजी पाहतां नाहीं म्यां देखिला । हस्तिसी उडवील ऐसा कोण्हीं ॥१॥
शोधितां शोधितां आलों पंढरीसी । तेथें ज्ञानोबासी देखियेलें ॥२॥
मोक्षमार्गीं देवें हा गजरात बांधला । तो ज्ञानी उडाला गोल्हाटासी ॥३॥
पृथ्वीमाजी पाहातां ज्ञानीच कोल्हाटी । ढिसाळ हे दृष्टि तृणप्राय ॥४॥
उडोनियां तेणें दर्शन घेतलें । हस्तीसी जिंकिलें ज्ञानदेवें ॥५॥
याचिया इशाळे करील जो मूर्ख । पाहूनियां दु:ख कष्टी होय ॥६॥
धन्य ज्ञानदेव योग साधू-नियां । भक्ति आचरोनियां दावी लोकां ॥७॥
नामा म्हणे सर्व खटपट सांडोनि । पांडुरंग मनीं भावें ध्यावा ॥८॥
मुख्य मातृकांची संख्या । सोळा अक्षरें नेटक्या ॥१॥
समचरणीं अभंग । नव्हे ताळ छंदो भंग ॥२॥
चौक पु-लिता बिसर्ग । गण यति लघु दीर्घ ॥३॥
जाणे एखादा निराळा । नामा ह्मणे तो विरळा ॥४॥
२.
सोळा त्या समाधि औट पीठा माझारी । तेथें नर- हरि देव नांदे ॥१॥
बारा गुंफे माजीं भ्रमर गुंफे मध्यें । तेथें आत्मा शुद्ध ज्ञान नांदे ॥२॥
गोल्हाटाचा भेद असेची आघवा । शुद्ध ज्ञानदिवा अलक्षतो ॥३॥
नामा म्हणे आम्हां तेजाच्या उजेडा । देव केला घोडा बैसावया ॥४॥
३.
समाधिस्थ सदा राहे समाधान । नि:शब्द म्हणणें याचिलागीं ॥१॥
राम ते समान नव्हती समाधान । समाधि बै-सणें एकचित्तें ॥२॥
उन्मनी उपासना प्रेमाची दाटणी । आत्मरूप जनीं दिसतसे ॥३॥
नामा म्हणे रूप डोळ्यांतील बाहुली । तीचि जगीं जाहली जगदाकार ॥४॥
४.
वामांगी बाहुली तूर्या दावी कळा । ते लक्षी पाउलां रामरूप ॥१॥
माया निजरूप दक्षिणांनीं वसे । तूर्येचा हा भास मावळला ॥२॥
मी माया म्हणतां पाहे आपणातें ।आत्मा-राम तेथें ज्ञानजळीं ॥३॥
नामा म्हणे ज्ञान माया ते आपण । दृष्टीचें देखणें आत्मरूप ॥४॥
५.
सत्य ज्ञानानंद गगनाचें प्रावर्ण । नाहीं रूप गुण गुणातीत ॥१॥
नाद ना भेद ना छंदे निरंतर । दोहींच्या विचारें ब्रह्म नांदे ॥२॥
येकवटी ब्रह्म आत्माराम रूप । तें पाहा स्वरूप लावण्याचें ॥३॥
नामा म्हणे केलें चैतन्य जवल । मांडियेला खेळ संतीं तेथें ॥४॥
६.
चैतन्याचा खेळ एकवट ब्रह्म । निर्गुणासी गुण रूप जाहलें ॥१॥
चैतन्य त्या कळा रूपा आले सत । निर्गुणाचा हेत रामकृष्ण ॥२॥
खेळ मांडियेला गोल्हाट शिखरीं । गोलांगुळांगुळीं समाधिस्थ ॥३॥
समाधी साधन अखंड उन्मनी । औटपीट ध्वनी नाद होय ॥४॥
नामा म्हणे तेथें चौक्या ज्या रंगल्या । अरंग मिरवल्या संतसंगें ॥५॥
७.
खेळ मांडियला गोल्हात शिखरीं । अर्थ चंद्रावरी शेखी याचा ॥१॥
चोवीस त्या गुंफा रुद्रलिंगीं नांदे । अभेद तो वेद बोले तेथें ॥२॥
तीही अक्षरांच्या वाटेच्या सेजारीं । सोळा चंद्र नारी भेदाभेद ॥३॥
सूर्य एकवीस शोभती चहूंकडे । खेळती उघडे संत तेथें ॥४॥
८.
दृष्टीचें देखणें तेचि रूपमाया । शब्द बोलावया ज्ञान झालें ॥१॥
ज्ञानांची जी जागा ह्लदयीं पाहावी । सत्रावीसी दावी खेळ तेथें ॥२॥
सत्रावी जीवन माया तिचे पोटीं । ज्ञान झाली दृष्टि देखावया ॥३॥
देखणें सिद्धांत बोलणें वेदांत । शब्द तोचि हेत सत्रावीचा ॥४॥
नाद आणि भेद देखणेम सिद्धांत । बोलणें वेदांत हेंचि दोनी ॥५॥
हेत तो अहंकार दोहीतें नाचवी । अविद्येसी दावी निजसुरा ॥६॥
नामा ह्मणे सिद्ध देखणें हा जन्म । डोळ्या माजीं वर्म बोलिलें तें ॥७॥
९.
अंत:करणीं विष्णु तोचि आत्मा असे । चंद्रमा भासे मन तेंची ॥१॥
बुद्धि ब्रह्मदेव चित्त नारायण । अहंकार जाण रुद्र-रूप ॥२॥
ज्ञान आ मे पांच ज्ञानीं ओळखावे । पांच ते पाहावे कर्म-स्थानीं ॥३॥
नामा ह्मणे कैसें दाखऊं उघडें । वाटतसे कोडें मज आतां ॥४॥
१०.
षड्चक्र भेदोनी जातां उर्ध्वपंथें । ध्वनि अनुहात उमटे तेथें ॥१॥
तये ध्वनीमाजी मग्न होय मन । योगसिद्धि जाण कैसी घडे ॥२॥
तेही बोलंडितां सिद्धि आडव्या येती । घेऊनियां जाती आपुल्या पंथें ॥३॥
तेथें गुंतोनियां विचरती योगीजन । योगासी साधून काय होतें ॥४॥
आधिं तो साधितां कष्टाचे संभार । होय चकनाचूर शरीराचा ॥५॥
साधितीय पुढें ऐसीं विघ्नें येती । ठेऊनि मागुती फिरती मागें ॥६॥
वारियाची मोत कैसी बांधवेल । भलत्यासी सांगतां वाटेल हें लटिकें ॥७॥
नामा ह्मणे तुम्ही सोडो-नियां भक्ति । करितां नाना युक्ति मूर्खजन ॥८॥
११.
साधनाच्या माजी एक गजरातू । साधी त्यासी उजू होय पहा ॥१॥
नासिकाचें वारें कोंडोनियां प्राणें । उपराटें जाणें ऊर्ध्वपंथें ॥२॥
गुदस्थानीं टांच देऊनियां जाण । कासावीस प्राण होती पहा ॥३॥
गोल्हाट भेदिसा कोल्हाटीच नाहीं । विठोबाची ग्वाही नामा ह्मणे ॥४॥
१२.
त्रिकूट शिखरावरी पाहे पां नवल । परी अखंडित धार वर्षे अमृताची ॥१॥
त्रिवेणीसंगमीं गगन निर्मळ वाहे । तेथें स्नान करूं जाय आनंदमय ॥२॥
गुरुमुखे स्नान करी परब्रह्मीं लक्ष धरी । अनुहात ध्वनि थोरी नाद गर्जे ॥३॥
उन्मनीं जागृति गोल्हाट मंडळा जाय । तेथुनी निराळें पाहे निजतत्त्व ॥४॥
विष्णु-दास नामा ह्मणे अनुभवी तोचि जाणे। आह्मी गुरुखुणें वर्ततसों ॥५॥
१३.
मायेसी रुसलें भावासी त्यागिलें । जाऊनि राहिलें काकापासीं ॥१॥
काकी मुख दावा काकी मुख दावा । काकी मुख दावा बाईयांनो ॥२॥
काकीचें श्रीमुख गोरक्षा लाधलें । काकीनें पुसिलें गोरक्षासी ॥३॥
नामा ह्मणे आह्मां काकी पैं वोळली । सत्रावी दिधली दोहावया ॥४॥
१४.
मुंगीस तो मार्गु सांपडे गोडीचा । योगीचा लक्षीचा ज्ञान ज्योती ॥१॥
तरीच ओळखीजे केशवचरण । त्या जन्ममरण मग कैंचें ॥२॥
मत्स्य नानापरी क्रीडा खेळे जळीं । आनंदकल्लोळीं योगीराय ॥३॥
नामा म्हणे तोचि केशव जाणता । तया नाहीम व्यथा गर्भवासु ॥४॥
१५.
पृथ्वी माजी पाहतां नाहीं म्यां देखिला । हस्तिसी उडवील ऐसा कोण्हीं ॥१॥
शोधितां शोधितां आलों पंढरीसी । तेथें ज्ञानोबासी देखियेलें ॥२॥
मोक्षमार्गीं देवें हा गजरात बांधला । तो ज्ञानी उडाला गोल्हाटासी ॥३॥
पृथ्वीमाजी पाहातां ज्ञानीच कोल्हाटी । ढिसाळ हे दृष्टि तृणप्राय ॥४॥
उडोनियां तेणें दर्शन घेतलें । हस्तीसी जिंकिलें ज्ञानदेवें ॥५॥
याचिया इशाळे करील जो मूर्ख । पाहूनियां दु:ख कष्टी होय ॥६॥
धन्य ज्ञानदेव योग साधू-नियां । भक्ति आचरोनियां दावी लोकां ॥७॥
नामा म्हणे सर्व खटपट सांडोनि । पांडुरंग मनीं भावें ध्यावा ॥८॥
आपण साहित्यिक आहात ? कृपया आपले साहित्य authors@bookstruckapp ह्या पत्त्यावर पाठवा किंवा इथे signup करून स्वतः प्रकाशित करा. अतिशय सोपे आहे.
