श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीपंढरीनाथाय नमः ॥
जय मंगलवदना मंगलाधीशा ॥ त्रिगुणातीता हृषीकेशा ॥ विश्वव्यापका सर्वेशा ॥ पंढरीशा श्रीविठ्ठला ॥१॥
जय पुराणपुरुषा अनंतनामा ॥ भक्तकामकल्पद्रुमा ॥ सगुणस्वरूपा मेघश्यामा ॥ निजभक्तप्रेमा तूं एक ॥२॥
जय द्रौपदीलज्जानिवारणा ॥ गजेंद्रमोचका शेषशयना ॥ पयोब्धिवासा कमलनयना ॥ भक्तभूषणा पांडुरंगा ॥३॥
तूं सकळ देवां वरिष्ठ देव ॥ नाम जपतां निवाला शिव ॥ इंद्रादिक सकळ देव ॥ तुझा स्तव करिताती ॥४॥
तूं अंतरसाक्ष चैतन्यघन ॥ योगियांचें निजध्यान ॥ वैरियां देसी सायुज्यसदन ॥ आनंदघन तूं दयाळ ॥५॥
तूं विधात्याचा निजजनिता ॥ सर्व करून होसी अकर्ता ॥ भक्तवत्सला रुक्मिणीकांता ॥ पार निगमार्था न कळे तुझा ॥६॥
चौदा विद्या चौसष्टि कळा ॥ तुज वर्णिती भक्तवतसला ॥ तेथूनि जासी गोपाळा ॥ भक्तप्रेमळाजवळी तूं ॥७॥
सांडोनियां वैकुंठभुवन ॥ सांडोनि क्षीरसागर शेषशयन ॥ सांडोनियां अमृतपान ॥ निजभक्तप्रेम धुंडिसी ॥८॥
सांडोनियां द्वारकापुरी ॥ आलासी पुंडलिकाचें द्वारीं ॥ कर ठेवूनियां कटीवरी ॥ उभा श्रीहरि तिष्ठसी ॥९॥
ऐसा निजभक्तांचा प्रेमा ॥ तुज आवडे पुरुषोत्तमा ॥ प्रेमळभक्तहृदयधामा ॥ आत्माराम वससी तूं ॥१०॥
म्हणोनियां पुढतपुढतीं ॥ नमन करीं मी तुजप्रती ॥ ग्रंथ वदावया देऊनि स्फूर्ती ॥ साह्य श्रीपति असावें ॥११॥
आतां ऐका श्रोतेजन ॥ मागें कथिलें निरूपण ॥ लग्नसिद्धि करूनि जाण ॥ जगज्जीवन पैं गेले ॥१२॥
नरसी मेहेता नित्यकाळ ॥ हृदयीं आठवूनि घननीळ ॥ कीर्तनीं नाचे सर्वकाळ ॥ भक्त प्रेमळ विदेही ॥१३॥
सांडोनियां ज्ञानाभिमान ॥ सांडोनि आशापाशबंधन ॥ सांडोनियां लौकिक मान ॥ श्रीकृष्णचिंतन करीतसे ॥१४॥
सांडोनियां विषयगोडी ॥ तोडोनि ममतेची बेडी ॥ सांडोनि विकल्पबुद्धि कुडी ॥ शांति चोखडी तो ल्याला ॥१५॥
सांडोनियां समविषमभाव ॥ सारिखे मानी रंक राव ॥ अनंत ब्रह्मांडींचे जीव ॥ इंद्रादिदेव सारिखे ॥१६॥
व्याघ्र वृश्चिक सिंह श्वान ॥ यांचे न लेखी अवगुण ॥ अजापालक आणि ब्राह्मण ॥ देखे समान निजदृष्टीं ॥१७॥
कल्पतरु आणि बाभूळ ॥ हिंगण आणि मलयागर ॥ अपशब्द आणि रसाळ बोल ॥ लेखी सकळ समदृष्टीं ॥१८॥
पुढें पडलिया द्रव्यराशी ॥ दृष्टीस मानी मृत्तिका जैसी ॥ अमूल्य रत्नें पाषाणाऐसीं ॥ निजदृष्टीसी लेखित ॥१९॥
तंव कोणे एके दिवसीं ॥ यात्रा चालिली द्वारकेसी ॥ जुन्यागडीं एके दिवसीं ॥ येऊनियां राहिली ॥२०॥
केशवभट्ट नामाभिधान ॥ परम भाविक होता ब्राह्मण ॥ ग्रामांत येऊन वर्तमान ॥ लोकांप्रति पुसतसे ॥२१॥
चोहटां बैसले निंदक खळ ॥ त्यांजवळी आला तत्काळ ॥ उभा राहूनि ते वेळ ॥ काय बोलिला तें ऐका ॥२२॥
लोकांसी बोले मधुरोत्तरीं ॥ आम्हीं ब्राह्मण यात्रेकरी ॥ आतां जातों द्वारकापुरीं ॥ श्रीहरिचरण पाहावया ॥२३॥
तुमचें नगरीं सावकार ॥ कोण आहे हुंडी करणार ॥ सांगोनि द्यावा सत्वर ॥ सत्य विचार करूनि ॥२४॥
वचन ऐकोनि ते वेळ ॥ हांसों लागले निंदक खळ ॥ म्हणती नरसी मेहेता भक्त प्रेमळ ॥ नांदे सकळ वैभवेंसीं ॥२५॥
तो सभाग्य एक धनवंत ॥ विरक्तपणें असे नांदत ॥ तुम्ही सत्वर जावें तेथ ॥ कार्य निश्चित होईल ॥२६॥
पताका आणि वृंदावन ॥ गरुडटके हरिकीर्तन ॥ नरसी मेहेत्याचें भवन ॥ तेंचि जाण द्विजवरा ॥२७॥
वचनें ऐकूनियां ऐसीं ॥ विश्वास वाटला ब्राह्मणासी ॥ नरसी मेहेत्याचें गृहासी ॥ अति वेगेंसी चालला ॥२८॥
तंव श्रोते म्हणती नवलपरी ॥ सर्वांतरीं असतां श्रीहरी ॥ निजभक्तांची छळणा करी ॥ हें निर्धारीं मज सांगा ॥२९॥
तरी भक्त अभक्त दोघे जण ॥ स्वयें निर्मीत नारायण ॥ अभक्तांच्या योगें जाण ॥ पावती सन्मान निजदास ॥३०॥
नक्र न धरितां गजेंद्रासी ॥ तरी कां धांवता वैकुंठवासी ॥ दुःशासन न छळिता द्रौपदीसी ॥ तरी वस्त्रें कैसीं हरि देता ॥३१॥
हिरण्यकशिपु पहा दैत्य ॥ गांजिता नसता प्रल्हाद भक्त ॥ तरी खांबांतूनि जगन्नाथ ॥ कैशा रीतीं प्रकटता ॥३२॥
लोह नसतें जरी निर्माण ॥ तरी परिसालागीं पुसतें कोण ॥ तेवीं अभक्तांच्या योगें जाण ॥ पावती सन्मान निजदास ॥३३॥
कल्पना नसती याचकासी ॥ तरी कोण पुसतें कल्पतरूसी ॥ अंधकार न पडता जरी निशीं ॥ तरी कोण दीपकासी पुसता पैं ॥३४॥
जरी नसतें असत्य भाषण ॥ तरी सत्यसुकृता जाणते कोण ॥ प्रजा नसती जरी निर्माण ॥ तरी भूपतीसी कोण सन्मानी ॥३५॥
सूक्ष्म नसती तारागण ॥ तरी चंद्रासी वरिष्ठ म्हणे कोण ॥ हिरियासी नसता लोहघण ॥ तरी परीक्षक कोण तयाचा ॥३६॥
जरी निर्मिली नसती यमपुरी ॥ तरी स्वर्गींची आशा कोण धरी ॥ हिंडणें नसतां चौर्‍यायशीं फेरी ॥ तरी मोक्षसरी कोण वाहे ॥३७॥
असो मागील निरूपण ॥ केशवभट्ट भाविक ब्राह्मण ॥ नरसी मेहेत्याचें गृहा जाण ॥ त्वरेंकरून पातला ॥३९॥
तुलसीवृंदावन शुचिर्भूत ॥ तेथें बैसलाएस विष्णुभक्त ॥ ध्यानांत आणोनि वैकुंठनाथ ॥ स्मरण करीत सप्रेम ॥४०॥
सांडोनियां देहबुद्धी ॥ उघडी लागलीसे समाधी ॥ निरसोनि सकळ भवव्याधी ॥ अद्वैतबोधीं निवाला ॥४१॥
तों पुढें ब्राह्मण अकस्मात ॥ येतां देखिला मंदिरांत ॥ नरसी मेहेता देखोनि त्वरित ॥ नमन करीत निजप्रीतीं ॥४२॥
पुढे टाकूनि आसन ॥ विप्रासी बैसवी सन्मानेंकरून ॥ म्हणे येणें कोणीकडून ॥ कोठें गमन मज सांगा ॥४३॥
ब्राह्मण बोलिला ते अवसरीं ॥ आम्ही जातसों द्वारकापुरीं ॥ पुढें मार्ग अवघड भारी ॥ होतसे चोरी निजवाटे ॥४४॥
वाटखर्ची सातशतें ॥ द्रव्य आणिलें आहे येथें ॥ हुंडी लिहूनियां निश्चितें ॥ द्यावीं त्वरित मजलागीं ॥४५॥
रात्रीं येऊनि नगरांत ॥ ग्रामींचे लोकांसी पुसिली मात ॥ कोण सावकार आहे येथ ॥ हुंडी करून देईल ॥४६॥
नाम सांगितलें तुमचें त्यांनीं ॥ ऐसी ऐकतां विप्रवाणी ॥ नरसी मेहेता विस्मित मनीं ॥ म्हणे सत्य जनीं हेळिलें ॥४७॥
परी अनाथनाथ भक्त कैवारीं ॥ तो आहे आमुचे शिरावरी ॥ भक्त कार्यासी नानापरी ॥ अवतार धरी निजलीलें ॥४८॥
ऐसा निश्चय धरूनि मनीं ॥ ब्राह्मणासी म्हणे ते क्षणीं ॥ द्रव्य आणिलें मंदिराहूनी ॥ ठेवा आणोनि या ठाया ॥४९॥
ऐकोनि ब्राह्मण बोले वचन ॥ द्वारकेंत तुमचा गुमास्ता कोण ॥ त्याचें सांगा नामाभिधान ॥ ऐसें वचन बोलिला ॥५०॥
ऐकोनि बोले भक्त वैष्णव ॥ सांवळसा हें त्याचें नांव ॥ इंद्रादिक सकळ देव ॥ वंदिती सर्व तयासी ॥५१॥
चारी वेद होऊनि भाट ॥ अखंड जयाची कीर्ति गात ॥ कैलासपति उमाकांत ॥ नाम जपत जयाचें ॥५२॥
मुख्य दुकान क्षीरसागरीं ॥ दुजें घातलें वैकुंठपुरीं ॥ गोकुळ वृंदावन मथुरानगरीं ॥ वैष्णवमंदिरीं राहिला ॥५३॥
मानदेशीं भीमातट ॥ वसविली पंढरी महापेठ ॥ शेट्या पुंडलीक भक्त निकट ॥ उभा तिष्ठत त्यापासीं ॥५४॥
तोचि द्वारकेमाझारी ॥ बैसोनि करीतसे सावकारी ॥ व्यास वाल्मीकि व्यापारी ॥ कीर्तनकेणें उमानिती ॥५५॥
नामा कबीर भक्त भाविक ॥ तयासी पातले गिर्‍हाइक ॥ केण घेऊन जड जीवलोक ॥ तारिले देख निजनिष्ठें ॥५६॥
ऐसें ऐकोनियां वचन ॥ ब्राह्मण पावला समाधान ॥ सातशतें द्रव्य जाण ॥ वृंदावनीं ठेविलें ॥५७॥
नरसी मेहेत्यानें तेच क्षणीं ॥ पत्र लिहिलें करुणावचनीं ॥ म्हणे द्वारकावासी चक्रपाणी ॥ ऐका विनवणी दासाची ॥५८॥
तूं उदार धीर करुणासागर ॥ उपमन्यु बाळ मागतां क्षीर ॥ ऐकोनि त्याचें करुणाउत्तर ॥ क्षीरसागर दिधला ॥५९॥
तुझे गुण रुक्मिणीकांता ॥ वर्णितां शिणला विधाता ॥ ब्राह्मण सुदामा भेटीस येतां ॥ हेमपुरी तया दिधली ॥६०॥
आढळपदीं ध्रुव बाळक ॥ त्वां स्थापिलें करूनि कौतुक ॥ ऐसा तूं रमानायक ॥ भक्तरक्षक सर्वदा ॥६१॥
तूं उदारधीरशिरोमणी ॥ माझें पत्र परिसोनि कानीं ॥ ब्राह्मणासी द्रव्य देऊनी ॥ चक्रपाणि तोषवावा ॥६२॥
तुमचा भरंवसा जाणूनी ॥ द्रव्य घेतलें यापासूनी ॥ करुणावचन ऐकोनि कानीं ॥ आनंदघनीं वर्षावें ॥६३॥
म्हणसी मी अव्यक्त अजित ॥मजवरी पाठविली वरात ॥ हांसे होईल जनांत ॥ ऐसी मात न करावी ॥६४॥
सांवळसा द्वारकावासी ॥ सातशतें द्रव्य देणें यासी ॥ हुंडी लिहूनियां ऐसी ॥ विप्रांपासीं दिधली ॥६५॥
संत साधु वैष्णव जन ॥ बोलावूनि गांवींचे ब्राह्मण ॥ तत्काळ द्रव्य त्यांलागून ॥ वांटोनियां दिधलें ॥६६॥
निरुपाधिक होऊन ॥ करीत बैसला नामस्मरण ॥ नरसी मेहेत्यासी करूनि नमन ॥ विप्र तेथून चालिला ॥६७॥
मार्गीं चालतां निजमनीं ॥ विस्मय करी अंतःकरणीं ॥ ऐसा सावकार उदार कोणी ॥ नाहीं नयनीं देखिला ॥६८॥
उदार विरक्त सर्वांपरी ॥ अन्नवस्त्र संकीर्ण घरीं ॥ क्षमा शांति धरून अंतरीं ॥ कीर्तन करी सप्रेम ॥६९॥
ऐसियासीं म्यां व्यवहार केला ॥ कैसी भ्रांति पडली मला ॥ म्हणूनि चिंताक्रांत जाहला ॥ काय बोलिला ऐका तें ॥७०॥
सागरीं घातलें लवण ॥ तें नये जैसें परतोन ॥ तेवीं माझें द्रव्य जाण ॥ कृष्णार्पण जाहलें कीं ॥७१॥
कीं साद घालितां आकाशा ॥ प्रतिशब्द फिरोनि नयेचि जैसा ॥ नरसी मेहेत्यासीं व्यवहार तैसा ॥ यथारीतीं म्यां केला ॥७२॥
कीं अग्नींत घृत टाकिलें ॥ मागुती न ये कांहीं केलें ॥ तेवीं वैष्णवासी जें दिधलें ॥ तें ब्रह्मार्पण जाहलें कीं ॥७३॥
कीं तुळसीस घालितां पाणी ॥ फळइच्छा न धरावी मनीं ॥ तेवीं हुंडी येईल परतोनी ॥ हें मजलागोनि दिसेना ॥७४॥
कीं जीवन मिळालें सागरीं ॥ तें फिरूनि न येचि माघारीं ॥ तेवीं हें द्रव्य निर्धारीं ॥ कुबेरभांडारीं पैं गेलें ॥७५॥
कीं आकाशांत ठेविलीं सुमनें ॥ समीरासी मकरंद दिधला तयानें ॥ तेवीं द्रव्य निजभक्तानें ॥ विप्रांकारणें वांटिले ॥७६॥
सवेंचि म्हणे आतां ॥ याचा शोक कासया वृथा ॥ विश्वंभरा त्या श्रीकृष्णनाथा ॥ असे चिंता सर्वांची ॥७७॥
यापरी करूनि समाधान ॥ विप्र आला द्वारकेलागून ॥ करूनि गोमतीचें स्नान ॥ श्रीकृष्णदर्शन घेतलें ॥७८॥
वंदोनियां श्रीकृष्णचरण ॥ उभा ठाकला कर जोडून ॥ अनन्यभावें प्रेमेंकरून ॥ करी स्तवन हरीचें ॥७९॥
म्हणे जयजयाजी रुक्मिणीकांता ॥ दीनबंधो रणछोडनाथा ॥ अनाथनाथा कृपावंता ॥ माझी चिंता निरसावी ॥८०॥
ऐसें बोलोनि करुणावचन ॥ मागुती घातलें लोटांगण ॥ पुजार्‍यासी वर्तमान ॥ पुसे ब्राह्मण ते वेळीं ॥८१॥
म्हणे सांवळसा सावकार ॥ मज दाखवा तयाचें मंदिर ॥ आमुची हुंडी तयावर ॥ असे साचार जाण पां ॥८२॥
म्हणे ऐकूनि सकळ जन ॥ म्हणती सांवळसा सावकार कोण ॥ देखिला ऐकिला नाहींच जाण ॥ द्वारकापट्टण धुंडितां ॥८३॥
नरसी मेहेत्यानें तुम्हांकारण ॥ वार्‍य़ावर वरात दिधली जाण ॥ द्रव्य देतां त्यालागून ॥ विचार मग न केला ॥८४॥
ऐवज देखोनि व्यवहार करणें ॥ पात्र पाहूनि दान देणें ॥ श्रीगुरूसी रिघोनि शरण ॥ जीवींची खूण पुसावी ॥८५॥
वैष्णव देखोनि दंडवत ॥ सद्भावें घालावें त्वरित ॥ परी प्रपंचव्यवहार विपरित ॥ तयांसी निश्चित न करावा ॥८६॥
अन्न वस्त्र निजभक्तांसी ॥ अखंड द्यावें सद्भावेंसीं ॥ परी देणेंघेणें व्यवहारासी ॥ सर्वथा त्यांसीं न करावें ॥८७॥
त्यांचे संगतीं जे लागले ॥ ते आपुल्याऐसें त्यांहीं केले ॥ सरिताओघ समुद्रीं मीनले ॥ ते सागर जाहले अनायासे ॥८८॥
परिसाचा होतां समागम ॥ लोहाचा उडोनि जाय काळिम ॥ तेवीं धरितां संतसमागम ॥ प्रपंचविराम तत्काळ ॥८९॥
कीं गंगेसी ओहळ मिळतां जाण ॥ नामरूप पालटे न लागतां क्षण ॥ तेवीं साधूंचे संगतीकरून ॥ प्रपंचभान उरेना ॥९०॥
ऐसा असतां वृद्धाचार ॥ वैष्णवासीं केला व्यवहार ॥ आतां सांवळसा सावकार ॥ पाहासी कोठे द्विजवरा ॥९१॥
ऐकतां पुजार्‍याचें वचन ॥ चिंताक्राम्त जाहला ब्राह्मण ॥ मागुती देवासी करूनि नमन ॥ विप्र तेथोन निघाला ॥९२॥
बिर्‍हाडासी जातां जाण ॥ विप्राचें विस्मित जाहलें मन ॥ म्हणे द्रव्य तो नरसी मेहेत्यान ॥ तेचि क्षणीं वांटिलें ॥९३॥
आतां सांडोनि द्रव्यमाया ॥ शरण जावें वैकुंठराया ॥ ऐसें म्हणूनि तया ठाया ॥ विप्र बैसला चोहटां ॥९४॥
तो देवाधिदेव रुक्मिणीवर ॥ आपण जाहला सावकार ॥ सवे घेऊनि उद्धव अक्रूर ॥ आणिला रहंवर बैसावया ॥९५॥
रथीं बैसोनि जगज्जीवन ॥ दारुकासी बोले निजवचन ॥ आम्हांवरी नरसी मेहेत्यान ॥ हुंडी लिहून पाठविली ॥९६॥
त्याचें करावया निजकाज ॥ सांवळसा सावकार जाहलों आज ॥ रूप पालटोनि चतुर्भुज ॥ जातसें सहज नररूपें ॥९७॥
तंव उद्धव म्हणे जगज्जीवना ॥ तुझा पार निगमांसी कळेना ॥ भक्तकाजासी नारायणा ॥ अनंत रूपें धरिसी तूं ॥९८॥
नारद म्हणे तूं नाटकी पूर्ण ॥ आधीं भक्तांसी करूनि विघ्न ॥ मग रूप धरूनियां सगुण ॥ करिसी धांवणें श्रीहरे ॥९९॥
जैसी बाळकासी माता ॥ नसता बागूल दाखवी वृथा ॥ भयें बाळक आक्रंदतां ॥ संबोखी तत्त्वतां निजमोहें ॥१००॥
यापरी भक्तांसी संवाद ॥ करीत चालिले गोविंद ॥ तो भक्तकैवारी जगद्वंद्य ॥ न कळे अगाध लीला त्याची ॥१॥
दिव्य अलंकार वस्त्रें भूषण ॥ रूप सांवळें दिसे सगुण ॥ राजबिंदींतून जगज्जीवन ॥ जात संभ्रमें निजसुखें ॥२॥
संभ्रमें स्थिर चाले रथ ॥ दारुकासी म्हणे वैकुंठनाथ ॥ ब्राह्मण बैसला चिंताक्रांत ॥ न्यावें त्वरित त्या ठाया ॥३॥
ऐसें सांगोनि रुक्मिणीपती ॥ रथ चालवी सत्वरगती ॥ सगुण स्वरूप देखोनि प्रीतीं ॥ आश्चर्य करिती अखिल लोक ॥४॥
पुढें पाहतां जगन्नाथ ॥ तों ब्राह्मण देखिला अकस्मात ॥ तयासी पुसे रुक्मिणीकांत ॥ चिंताक्रांत कां जाहलां ॥५॥
ऐसें बोलतां वैकुंठवासी ॥ आश्चर्य वाटलें ब्राह्मणासी ॥ नमस्कार करून सद्भावेंसी ॥ वर्तमान तयासी सांगतसे ॥६॥
जुन्यागडीं भक्त वैष्णव ॥ त्याचें नरसी मेहेता नांव ॥ त्याचा गुमास्ता सांवळसाव ॥ द्वारकेमाजी वसतसे ॥७॥
त्याचें दर्शन नाहीं होत ॥ म्हणूनि जाहलों चिंताक्रांत ॥ ऐसें ऐकोनियां जगन्नाथ ॥ काय बोलती विप्रासी ॥८॥
हांसोनि बोले रुक्मिणीपती ॥ सांवळा आम्हांसी म्हणती ॥ नरसी मेहेत्यानें मजप्रती ॥ काय आज्ञा पैं केली ॥९॥
ऐसें बोलतां जगज्जीवन ॥ द्विजासी वाटलें समाधान ॥ जेवीं अवर्षणीं वर्षतां घन ॥ पर्वतीं तृण संतोषे ॥११०॥
कीं प्रेमळ्भक्त हरिकीर्तन ॥ ऐकोनि पावती समाधान ॥ कीं अनुतापी तीर्थ देखोन ॥ संतोष निजमनीं पावती ॥११॥
कीं श्रवण करितां भागवत ॥ स्वानंदभरित वैष्णव भक्त ॥ कीं जीवन देखोनि तृषाक्रांत ॥ संतोषे चित्त तयांचें ॥१२॥
कीं साधकांसी सत्समागम ॥ जोडतां पावती समाधान ॥ उदार दाता देखोन ॥ याचक मनीं संतोषती ॥१३॥
त्याचपरी तो ब्राह्मण ॥ संतोष पावला ऐकून ॥ तत्काळचि पत्र काढून ॥ तयाहातीं दिधलें ॥१४॥
पत्र देखोनि रुक्मिणीपती ॥ मस्तकीं वंदिलें निजप्रीतीं ॥ श्रुतिशास्त्रें जयासी वर्णिती ॥ अद्भुत गति न वर्णवे ॥१५॥
तो देवाधिदेव रुक्मिणीरमण ॥ जाहला असे भक्ताधीन ॥ पत्र वाचितां जगज्जीवन ॥ हास्यवदन बोलत ॥१६॥
उद्धवासी म्हणे वैकुंठनाथ ॥ नरसी मेहेता प्रेमळ भक्त ॥ संसारीं असोनि विरक्त ॥ परी किंचित वरात पाठविली ॥१७॥
ऐसें बोलूनियां त्वरित ॥ द्रव्य काढिलें शतें सात ॥ विप्रापासीं रुक्मिणीकांत ॥ दिधलें निश्चित ते वेळीं ॥१८॥
द्रव्य देखतांचि जाण ॥ विप्र पावला समाधान ॥ विस्मित होऊनि निजमन ॥ मधुरोत्तरें बोलत ॥१९॥
तुम्ही तंव सावकार श्रीमंत ॥ नरसी मेहेता दुर्बळ दिसत ॥ सेवक थोर स्वामी अनाथ ॥ वाटे विपरीत देखोनी ॥१२०॥
सूर्यापरीस तेजागळा ॥ अरुण नाही कधी देखिला ॥ गंगेपरीस गांवनाला ॥ पुराणीं वर्णिला नाहीं कीं ॥२१॥
रायापरीस प्रधान थोर ॥ देखिला नाहीं पृथ्वीवर ॥ श्रीरामापरीस वानर ॥ प्रतापी थोर नायकिला ॥२२॥
कीं कैलासपती पार्वतीरमण ॥ त्याहूनि प्रतापी कोण गण ॥ कीं सरितां थोर समुद्राहून ॥ देखिली ऐकिली नाहीं कीं ॥२३॥
लक्ष्मीहूनि अधिक सिद्धी ॥ ऐकिली नाहीं त्रिशुद्धी ॥ चंद्राहूनि नक्षत्र कधीं ॥ तेजासी अधिक न देखों ॥२४॥
तेजासी आगळी हिर्‍याहूनी ॥ नाहीं देखिली हिरकणी ॥ सिद्धांतज्ञानावरिष्ठ कोणी ॥ वेदांतज्ञानी नाहीं ऐकिले ॥२५॥
हें विपरीत देखिलें आजि नयनीं ॥ म्हणोनि पुसतों तुम्हांलागूनी ॥ ऐसी ऐकोनि विप्रवाणी ॥ चक्रपाणी बोलत ॥२६॥
ब्राह्मणासी म्हणे रुक्मिणीकांत ॥ अखंड उदास वैष्णव भक्त ॥ संसारीं असोनि मायातीत ॥ आशारहित वर्तती ॥२७॥
मेघ वर्षावा अहर्निशीं ॥ हे इच्छा नसे समुद्रासी ॥ तेवीं वैष्णव निजमानसीं ॥ आशापाशीं न गुंतती ॥२८॥
कीं दीपक उजळावे मंदिरासी ॥ हे भानूसी इच्छा नव्हे जैसी ॥ तेवीं वैष्णव निजमानसीं ॥ आशापाशीं न गुंतती ॥२९॥
जे सुधारसपान सेविती ॥ ते औषधीचा प्रयत्न न करिती ॥ तेवी विष्णुभक्त धनसंपत्ती ॥ तुच्छ मानिती निजमनें ॥१३०॥
कीं तुलसीपत्राहूनि बकुल सेवंती ॥ प्रीतीनें न घेचि लक्ष्मीपती ॥ तेवीं भजनावरिष्ठ धनसंपत्ती ॥ वैष्णव न गणिती निजमनीं ॥३१॥
जयासी जाहलें सिद्धांतज्ञान ॥ तो कोकशास्त्रीं न दे कान ॥ तेवीं हरिभजनीं भक्तजन ॥ निमग्न होऊन राहिले ॥३२॥
नरसी मेहेता परम उदासी ॥ धनसंपत्ति नावडे त्यासी ॥ आम्हीं त्याचिया स्वभावासी ॥ गति कैसी करावी ॥३३॥
मातेचा स्वभाव साचार ॥ बाळकासी लेववावे अलंकार ॥ तेवीं नरसी मेहेता अपार ॥ कृपा आम्हांवर करीतसे ॥३४॥
कीं निजपुत्रासी संपत्ति धन ॥ पिता न वंची निजमनेंकरून ॥ तेवीं आम्हांवरी नरसी मेहेत्यान ॥ आभार पूर्ण टाकिली ॥३५॥
ऐसें बोलतां दीनदयाळ ॥ आश्चर्य करिती वैष्णव सकळ ॥ म्हणती नरसी मेहेता भक्त प्रेमळ ॥ वश घननीळ केला कीं ॥३६॥
इतुकें लाघव करूनि हरी ॥ अदृश्य जाहले ते अवसरीं ॥ विप्रासी वाटाली नवलपरी ॥ आश्चर्य करी निजमनीं ॥३७॥
द्रव्य मोजूनियां पाहात ॥ तंव तें भरलें अगणित ॥ मनीं म्हणे द्वारकानाथ ॥ भेटले त्वरित मजलागीं ॥३८॥
यापरी करूनि समाधान ॥ केलें ब्राह्मणसंतर्पण ॥ भक्त भाविक वैष्णव जन ॥ घातलें भोजन तयांसी ॥३९॥
राहोनि द्वारकासुक्षेत्रीं ॥ द्रघ्य वेंचिलें सत्पात्रीं ॥ शास्त्रज्ञ ब्राह्मण अग्निहोत्री ॥ शुद्धसत्पात्रीं अर्पिलें ॥१४०॥
महाद्वारीं जाऊनि तेथ ॥ भावें नमिला द्वारकानाथ ॥ देवासी पुसोनिया त्वरित ॥ विप्र तेथूनि चालिला ॥४१॥
जुन्यागडीं परतोनि त्वरित ॥ नरसी मेहेत्यासी येऊन भेटत ॥ सांगितला सकळ वृत्तांत ॥ वर्तलें चरित्र ज्या रीतीं ॥४२॥
म्हणे तूं वैष्णव प्रेमळभक्त ॥ ऋणी केला द्वारकानाथ ॥ सांवळसा येउनि त्वरित ॥ भेटले निश्चित मजलागीं ॥४३॥
तुमचें पत्र दिधलें हातीं ॥ तें मस्तकीं वंदिलें निजप्रीतीं ॥ वाचोनि पाहतां सत्वरगती ॥ सप्रेम चित्तीं जाहले ॥४४॥
द्रव्य काढोनि सातशत ॥ माझे हातीं दिधलें त्वरित ॥ मोजूनि पाहतां अगणित ॥ संख्येरहित भरलें तें ॥४५॥
मागें पाहातां परतोनी ॥ तंव अदृश्य जाहले तेच क्षणीं ॥ ऐसी ऐकोनि विप्रवाणी ॥ अश्रु नयनीं लोटले ॥४६॥
म्हणे द्वारकावासी रुक्मिणीरमणा ॥ अनाथबंधो मनमोहना ॥ विश्वंभर करुणाघना ॥ मजकारणें शिणलासी ॥४७॥
तूं दीनबंधु कृपासागर ॥ श्रुतिशास्त्रां न कळे तुझा पार ॥ चहूं वाचांसी अगोचर ॥ जगदुद्धार तूं एक ॥४८॥
अनाथनाथा भक्तवत्सला ॥ पाळिसी दासांचा लळा ॥ ऐसें म्हणोनि ते वेळां ॥ अश्रु डोळां लोटले ॥४९॥
सवेंचि स्थिर करूनि मन ॥ करिता जाहला नामस्मरण ॥ पुढिले अध्यायीं फळशोभन ॥ अवधान द्यावें मज संतीं ॥१५०॥
अहो संतचरित्र ग्रंथ साचार ॥ हाचि जाणा क्षीरसागर ॥ शेषशायी लक्ष्मीवर ॥ वसे निरंतर तये ठायीं ॥५१॥
तेथें मी दीन अनाथ ॥ सेवूं पावलों परमामृत ॥ सप्रेमजीवन वैकुंठनाथ ॥ देत निश्चित निजप्रीतीं ॥५२॥
भक्तवैष्णवांचिये पंक्तीं ॥ भाविक भक्त बैसले सत्वरगतीं ॥ त्यांचें उच्छिष्ट महीपती ॥ सेवीत प्रीतीं निजछंदें ॥५३॥
स्वस्ति श्रीभक्तविजय ग्रंथ ॥ ऐकतां तुष्टेल जगन्नाथ ॥ प्रेमळ ऐका भाविक भक्त ॥ एकोनत्रिंशाध्याय रसाळ हा ॥१५४॥
॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ ॥ श्रीमज्जगदीश्वरार्पणमस्तु ॥ ॥ अध्याय ॥२९॥ ॥ ओंव्या ॥१५४॥ ॥ ॥ ॥
॥ श्रीभक्तविजय एकोनत्रिंशाध्याय समाप्त ॥
जय मंगलवदना मंगलाधीशा ॥ त्रिगुणातीता हृषीकेशा ॥ विश्वव्यापका सर्वेशा ॥ पंढरीशा श्रीविठ्ठला ॥१॥
जय पुराणपुरुषा अनंतनामा ॥ भक्तकामकल्पद्रुमा ॥ सगुणस्वरूपा मेघश्यामा ॥ निजभक्तप्रेमा तूं एक ॥२॥
जय द्रौपदीलज्जानिवारणा ॥ गजेंद्रमोचका शेषशयना ॥ पयोब्धिवासा कमलनयना ॥ भक्तभूषणा पांडुरंगा ॥३॥
तूं सकळ देवां वरिष्ठ देव ॥ नाम जपतां निवाला शिव ॥ इंद्रादिक सकळ देव ॥ तुझा स्तव करिताती ॥४॥
तूं अंतरसाक्ष चैतन्यघन ॥ योगियांचें निजध्यान ॥ वैरियां देसी सायुज्यसदन ॥ आनंदघन तूं दयाळ ॥५॥
तूं विधात्याचा निजजनिता ॥ सर्व करून होसी अकर्ता ॥ भक्तवत्सला रुक्मिणीकांता ॥ पार निगमार्था न कळे तुझा ॥६॥
चौदा विद्या चौसष्टि कळा ॥ तुज वर्णिती भक्तवतसला ॥ तेथूनि जासी गोपाळा ॥ भक्तप्रेमळाजवळी तूं ॥७॥
सांडोनियां वैकुंठभुवन ॥ सांडोनि क्षीरसागर शेषशयन ॥ सांडोनियां अमृतपान ॥ निजभक्तप्रेम धुंडिसी ॥८॥
सांडोनियां द्वारकापुरी ॥ आलासी पुंडलिकाचें द्वारीं ॥ कर ठेवूनियां कटीवरी ॥ उभा श्रीहरि तिष्ठसी ॥९॥
ऐसा निजभक्तांचा प्रेमा ॥ तुज आवडे पुरुषोत्तमा ॥ प्रेमळभक्तहृदयधामा ॥ आत्माराम वससी तूं ॥१०॥
म्हणोनियां पुढतपुढतीं ॥ नमन करीं मी तुजप्रती ॥ ग्रंथ वदावया देऊनि स्फूर्ती ॥ साह्य श्रीपति असावें ॥११॥
आतां ऐका श्रोतेजन ॥ मागें कथिलें निरूपण ॥ लग्नसिद्धि करूनि जाण ॥ जगज्जीवन पैं गेले ॥१२॥
नरसी मेहेता नित्यकाळ ॥ हृदयीं आठवूनि घननीळ ॥ कीर्तनीं नाचे सर्वकाळ ॥ भक्त प्रेमळ विदेही ॥१३॥
सांडोनियां ज्ञानाभिमान ॥ सांडोनि आशापाशबंधन ॥ सांडोनियां लौकिक मान ॥ श्रीकृष्णचिंतन करीतसे ॥१४॥
सांडोनियां विषयगोडी ॥ तोडोनि ममतेची बेडी ॥ सांडोनि विकल्पबुद्धि कुडी ॥ शांति चोखडी तो ल्याला ॥१५॥
सांडोनियां समविषमभाव ॥ सारिखे मानी रंक राव ॥ अनंत ब्रह्मांडींचे जीव ॥ इंद्रादिदेव सारिखे ॥१६॥
व्याघ्र वृश्चिक सिंह श्वान ॥ यांचे न लेखी अवगुण ॥ अजापालक आणि ब्राह्मण ॥ देखे समान निजदृष्टीं ॥१७॥
कल्पतरु आणि बाभूळ ॥ हिंगण आणि मलयागर ॥ अपशब्द आणि रसाळ बोल ॥ लेखी सकळ समदृष्टीं ॥१८॥
पुढें पडलिया द्रव्यराशी ॥ दृष्टीस मानी मृत्तिका जैसी ॥ अमूल्य रत्नें पाषाणाऐसीं ॥ निजदृष्टीसी लेखित ॥१९॥
तंव कोणे एके दिवसीं ॥ यात्रा चालिली द्वारकेसी ॥ जुन्यागडीं एके दिवसीं ॥ येऊनियां राहिली ॥२०॥
केशवभट्ट नामाभिधान ॥ परम भाविक होता ब्राह्मण ॥ ग्रामांत येऊन वर्तमान ॥ लोकांप्रति पुसतसे ॥२१॥
चोहटां बैसले निंदक खळ ॥ त्यांजवळी आला तत्काळ ॥ उभा राहूनि ते वेळ ॥ काय बोलिला तें ऐका ॥२२॥
लोकांसी बोले मधुरोत्तरीं ॥ आम्हीं ब्राह्मण यात्रेकरी ॥ आतां जातों द्वारकापुरीं ॥ श्रीहरिचरण पाहावया ॥२३॥
तुमचें नगरीं सावकार ॥ कोण आहे हुंडी करणार ॥ सांगोनि द्यावा सत्वर ॥ सत्य विचार करूनि ॥२४॥
वचन ऐकोनि ते वेळ ॥ हांसों लागले निंदक खळ ॥ म्हणती नरसी मेहेता भक्त प्रेमळ ॥ नांदे सकळ वैभवेंसीं ॥२५॥
तो सभाग्य एक धनवंत ॥ विरक्तपणें असे नांदत ॥ तुम्ही सत्वर जावें तेथ ॥ कार्य निश्चित होईल ॥२६॥
पताका आणि वृंदावन ॥ गरुडटके हरिकीर्तन ॥ नरसी मेहेत्याचें भवन ॥ तेंचि जाण द्विजवरा ॥२७॥
वचनें ऐकूनियां ऐसीं ॥ विश्वास वाटला ब्राह्मणासी ॥ नरसी मेहेत्याचें गृहासी ॥ अति वेगेंसी चालला ॥२८॥
तंव श्रोते म्हणती नवलपरी ॥ सर्वांतरीं असतां श्रीहरी ॥ निजभक्तांची छळणा करी ॥ हें निर्धारीं मज सांगा ॥२९॥
तरी भक्त अभक्त दोघे जण ॥ स्वयें निर्मीत नारायण ॥ अभक्तांच्या योगें जाण ॥ पावती सन्मान निजदास ॥३०॥
नक्र न धरितां गजेंद्रासी ॥ तरी कां धांवता वैकुंठवासी ॥ दुःशासन न छळिता द्रौपदीसी ॥ तरी वस्त्रें कैसीं हरि देता ॥३१॥
हिरण्यकशिपु पहा दैत्य ॥ गांजिता नसता प्रल्हाद भक्त ॥ तरी खांबांतूनि जगन्नाथ ॥ कैशा रीतीं प्रकटता ॥३२॥
लोह नसतें जरी निर्माण ॥ तरी परिसालागीं पुसतें कोण ॥ तेवीं अभक्तांच्या योगें जाण ॥ पावती सन्मान निजदास ॥३३॥
कल्पना नसती याचकासी ॥ तरी कोण पुसतें कल्पतरूसी ॥ अंधकार न पडता जरी निशीं ॥ तरी कोण दीपकासी पुसता पैं ॥३४॥
जरी नसतें असत्य भाषण ॥ तरी सत्यसुकृता जाणते कोण ॥ प्रजा नसती जरी निर्माण ॥ तरी भूपतीसी कोण सन्मानी ॥३५॥
सूक्ष्म नसती तारागण ॥ तरी चंद्रासी वरिष्ठ म्हणे कोण ॥ हिरियासी नसता लोहघण ॥ तरी परीक्षक कोण तयाचा ॥३६॥
जरी निर्मिली नसती यमपुरी ॥ तरी स्वर्गींची आशा कोण धरी ॥ हिंडणें नसतां चौर्‍यायशीं फेरी ॥ तरी मोक्षसरी कोण वाहे ॥३७॥
असो मागील निरूपण ॥ केशवभट्ट भाविक ब्राह्मण ॥ नरसी मेहेत्याचें गृहा जाण ॥ त्वरेंकरून पातला ॥३९॥
तुलसीवृंदावन शुचिर्भूत ॥ तेथें बैसलाएस विष्णुभक्त ॥ ध्यानांत आणोनि वैकुंठनाथ ॥ स्मरण करीत सप्रेम ॥४०॥
सांडोनियां देहबुद्धी ॥ उघडी लागलीसे समाधी ॥ निरसोनि सकळ भवव्याधी ॥ अद्वैतबोधीं निवाला ॥४१॥
तों पुढें ब्राह्मण अकस्मात ॥ येतां देखिला मंदिरांत ॥ नरसी मेहेता देखोनि त्वरित ॥ नमन करीत निजप्रीतीं ॥४२॥
पुढे टाकूनि आसन ॥ विप्रासी बैसवी सन्मानेंकरून ॥ म्हणे येणें कोणीकडून ॥ कोठें गमन मज सांगा ॥४३॥
ब्राह्मण बोलिला ते अवसरीं ॥ आम्ही जातसों द्वारकापुरीं ॥ पुढें मार्ग अवघड भारी ॥ होतसे चोरी निजवाटे ॥४४॥
वाटखर्ची सातशतें ॥ द्रव्य आणिलें आहे येथें ॥ हुंडी लिहूनियां निश्चितें ॥ द्यावीं त्वरित मजलागीं ॥४५॥
रात्रीं येऊनि नगरांत ॥ ग्रामींचे लोकांसी पुसिली मात ॥ कोण सावकार आहे येथ ॥ हुंडी करून देईल ॥४६॥
नाम सांगितलें तुमचें त्यांनीं ॥ ऐसी ऐकतां विप्रवाणी ॥ नरसी मेहेता विस्मित मनीं ॥ म्हणे सत्य जनीं हेळिलें ॥४७॥
परी अनाथनाथ भक्त कैवारीं ॥ तो आहे आमुचे शिरावरी ॥ भक्त कार्यासी नानापरी ॥ अवतार धरी निजलीलें ॥४८॥
ऐसा निश्चय धरूनि मनीं ॥ ब्राह्मणासी म्हणे ते क्षणीं ॥ द्रव्य आणिलें मंदिराहूनी ॥ ठेवा आणोनि या ठाया ॥४९॥
ऐकोनि ब्राह्मण बोले वचन ॥ द्वारकेंत तुमचा गुमास्ता कोण ॥ त्याचें सांगा नामाभिधान ॥ ऐसें वचन बोलिला ॥५०॥
ऐकोनि बोले भक्त वैष्णव ॥ सांवळसा हें त्याचें नांव ॥ इंद्रादिक सकळ देव ॥ वंदिती सर्व तयासी ॥५१॥
चारी वेद होऊनि भाट ॥ अखंड जयाची कीर्ति गात ॥ कैलासपति उमाकांत ॥ नाम जपत जयाचें ॥५२॥
मुख्य दुकान क्षीरसागरीं ॥ दुजें घातलें वैकुंठपुरीं ॥ गोकुळ वृंदावन मथुरानगरीं ॥ वैष्णवमंदिरीं राहिला ॥५३॥
मानदेशीं भीमातट ॥ वसविली पंढरी महापेठ ॥ शेट्या पुंडलीक भक्त निकट ॥ उभा तिष्ठत त्यापासीं ॥५४॥
तोचि द्वारकेमाझारी ॥ बैसोनि करीतसे सावकारी ॥ व्यास वाल्मीकि व्यापारी ॥ कीर्तनकेणें उमानिती ॥५५॥
नामा कबीर भक्त भाविक ॥ तयासी पातले गिर्‍हाइक ॥ केण घेऊन जड जीवलोक ॥ तारिले देख निजनिष्ठें ॥५६॥
ऐसें ऐकोनियां वचन ॥ ब्राह्मण पावला समाधान ॥ सातशतें द्रव्य जाण ॥ वृंदावनीं ठेविलें ॥५७॥
नरसी मेहेत्यानें तेच क्षणीं ॥ पत्र लिहिलें करुणावचनीं ॥ म्हणे द्वारकावासी चक्रपाणी ॥ ऐका विनवणी दासाची ॥५८॥
तूं उदार धीर करुणासागर ॥ उपमन्यु बाळ मागतां क्षीर ॥ ऐकोनि त्याचें करुणाउत्तर ॥ क्षीरसागर दिधला ॥५९॥
तुझे गुण रुक्मिणीकांता ॥ वर्णितां शिणला विधाता ॥ ब्राह्मण सुदामा भेटीस येतां ॥ हेमपुरी तया दिधली ॥६०॥
आढळपदीं ध्रुव बाळक ॥ त्वां स्थापिलें करूनि कौतुक ॥ ऐसा तूं रमानायक ॥ भक्तरक्षक सर्वदा ॥६१॥
तूं उदारधीरशिरोमणी ॥ माझें पत्र परिसोनि कानीं ॥ ब्राह्मणासी द्रव्य देऊनी ॥ चक्रपाणि तोषवावा ॥६२॥
तुमचा भरंवसा जाणूनी ॥ द्रव्य घेतलें यापासूनी ॥ करुणावचन ऐकोनि कानीं ॥ आनंदघनीं वर्षावें ॥६३॥
म्हणसी मी अव्यक्त अजित ॥मजवरी पाठविली वरात ॥ हांसे होईल जनांत ॥ ऐसी मात न करावी ॥६४॥
सांवळसा द्वारकावासी ॥ सातशतें द्रव्य देणें यासी ॥ हुंडी लिहूनियां ऐसी ॥ विप्रांपासीं दिधली ॥६५॥
संत साधु वैष्णव जन ॥ बोलावूनि गांवींचे ब्राह्मण ॥ तत्काळ द्रव्य त्यांलागून ॥ वांटोनियां दिधलें ॥६६॥
निरुपाधिक होऊन ॥ करीत बैसला नामस्मरण ॥ नरसी मेहेत्यासी करूनि नमन ॥ विप्र तेथून चालिला ॥६७॥
मार्गीं चालतां निजमनीं ॥ विस्मय करी अंतःकरणीं ॥ ऐसा सावकार उदार कोणी ॥ नाहीं नयनीं देखिला ॥६८॥
उदार विरक्त सर्वांपरी ॥ अन्नवस्त्र संकीर्ण घरीं ॥ क्षमा शांति धरून अंतरीं ॥ कीर्तन करी सप्रेम ॥६९॥
ऐसियासीं म्यां व्यवहार केला ॥ कैसी भ्रांति पडली मला ॥ म्हणूनि चिंताक्रांत जाहला ॥ काय बोलिला ऐका तें ॥७०॥
सागरीं घातलें लवण ॥ तें नये जैसें परतोन ॥ तेवीं माझें द्रव्य जाण ॥ कृष्णार्पण जाहलें कीं ॥७१॥
कीं साद घालितां आकाशा ॥ प्रतिशब्द फिरोनि नयेचि जैसा ॥ नरसी मेहेत्यासीं व्यवहार तैसा ॥ यथारीतीं म्यां केला ॥७२॥
कीं अग्नींत घृत टाकिलें ॥ मागुती न ये कांहीं केलें ॥ तेवीं वैष्णवासी जें दिधलें ॥ तें ब्रह्मार्पण जाहलें कीं ॥७३॥
कीं तुळसीस घालितां पाणी ॥ फळइच्छा न धरावी मनीं ॥ तेवीं हुंडी येईल परतोनी ॥ हें मजलागोनि दिसेना ॥७४॥
कीं जीवन मिळालें सागरीं ॥ तें फिरूनि न येचि माघारीं ॥ तेवीं हें द्रव्य निर्धारीं ॥ कुबेरभांडारीं पैं गेलें ॥७५॥
कीं आकाशांत ठेविलीं सुमनें ॥ समीरासी मकरंद दिधला तयानें ॥ तेवीं द्रव्य निजभक्तानें ॥ विप्रांकारणें वांटिले ॥७६॥
सवेंचि म्हणे आतां ॥ याचा शोक कासया वृथा ॥ विश्वंभरा त्या श्रीकृष्णनाथा ॥ असे चिंता सर्वांची ॥७७॥
यापरी करूनि समाधान ॥ विप्र आला द्वारकेलागून ॥ करूनि गोमतीचें स्नान ॥ श्रीकृष्णदर्शन घेतलें ॥७८॥
वंदोनियां श्रीकृष्णचरण ॥ उभा ठाकला कर जोडून ॥ अनन्यभावें प्रेमेंकरून ॥ करी स्तवन हरीचें ॥७९॥
म्हणे जयजयाजी रुक्मिणीकांता ॥ दीनबंधो रणछोडनाथा ॥ अनाथनाथा कृपावंता ॥ माझी चिंता निरसावी ॥८०॥
ऐसें बोलोनि करुणावचन ॥ मागुती घातलें लोटांगण ॥ पुजार्‍यासी वर्तमान ॥ पुसे ब्राह्मण ते वेळीं ॥८१॥
म्हणे सांवळसा सावकार ॥ मज दाखवा तयाचें मंदिर ॥ आमुची हुंडी तयावर ॥ असे साचार जाण पां ॥८२॥
म्हणे ऐकूनि सकळ जन ॥ म्हणती सांवळसा सावकार कोण ॥ देखिला ऐकिला नाहींच जाण ॥ द्वारकापट्टण धुंडितां ॥८३॥
नरसी मेहेत्यानें तुम्हांकारण ॥ वार्‍य़ावर वरात दिधली जाण ॥ द्रव्य देतां त्यालागून ॥ विचार मग न केला ॥८४॥
ऐवज देखोनि व्यवहार करणें ॥ पात्र पाहूनि दान देणें ॥ श्रीगुरूसी रिघोनि शरण ॥ जीवींची खूण पुसावी ॥८५॥
वैष्णव देखोनि दंडवत ॥ सद्भावें घालावें त्वरित ॥ परी प्रपंचव्यवहार विपरित ॥ तयांसी निश्चित न करावा ॥८६॥
अन्न वस्त्र निजभक्तांसी ॥ अखंड द्यावें सद्भावेंसीं ॥ परी देणेंघेणें व्यवहारासी ॥ सर्वथा त्यांसीं न करावें ॥८७॥
त्यांचे संगतीं जे लागले ॥ ते आपुल्याऐसें त्यांहीं केले ॥ सरिताओघ समुद्रीं मीनले ॥ ते सागर जाहले अनायासे ॥८८॥
परिसाचा होतां समागम ॥ लोहाचा उडोनि जाय काळिम ॥ तेवीं धरितां संतसमागम ॥ प्रपंचविराम तत्काळ ॥८९॥
कीं गंगेसी ओहळ मिळतां जाण ॥ नामरूप पालटे न लागतां क्षण ॥ तेवीं साधूंचे संगतीकरून ॥ प्रपंचभान उरेना ॥९०॥
ऐसा असतां वृद्धाचार ॥ वैष्णवासीं केला व्यवहार ॥ आतां सांवळसा सावकार ॥ पाहासी कोठे द्विजवरा ॥९१॥
ऐकतां पुजार्‍याचें वचन ॥ चिंताक्राम्त जाहला ब्राह्मण ॥ मागुती देवासी करूनि नमन ॥ विप्र तेथोन निघाला ॥९२॥
बिर्‍हाडासी जातां जाण ॥ विप्राचें विस्मित जाहलें मन ॥ म्हणे द्रव्य तो नरसी मेहेत्यान ॥ तेचि क्षणीं वांटिलें ॥९३॥
आतां सांडोनि द्रव्यमाया ॥ शरण जावें वैकुंठराया ॥ ऐसें म्हणूनि तया ठाया ॥ विप्र बैसला चोहटां ॥९४॥
तो देवाधिदेव रुक्मिणीवर ॥ आपण जाहला सावकार ॥ सवे घेऊनि उद्धव अक्रूर ॥ आणिला रहंवर बैसावया ॥९५॥
रथीं बैसोनि जगज्जीवन ॥ दारुकासी बोले निजवचन ॥ आम्हांवरी नरसी मेहेत्यान ॥ हुंडी लिहून पाठविली ॥९६॥
त्याचें करावया निजकाज ॥ सांवळसा सावकार जाहलों आज ॥ रूप पालटोनि चतुर्भुज ॥ जातसें सहज नररूपें ॥९७॥
तंव उद्धव म्हणे जगज्जीवना ॥ तुझा पार निगमांसी कळेना ॥ भक्तकाजासी नारायणा ॥ अनंत रूपें धरिसी तूं ॥९८॥
नारद म्हणे तूं नाटकी पूर्ण ॥ आधीं भक्तांसी करूनि विघ्न ॥ मग रूप धरूनियां सगुण ॥ करिसी धांवणें श्रीहरे ॥९९॥
जैसी बाळकासी माता ॥ नसता बागूल दाखवी वृथा ॥ भयें बाळक आक्रंदतां ॥ संबोखी तत्त्वतां निजमोहें ॥१००॥
यापरी भक्तांसी संवाद ॥ करीत चालिले गोविंद ॥ तो भक्तकैवारी जगद्वंद्य ॥ न कळे अगाध लीला त्याची ॥१॥
दिव्य अलंकार वस्त्रें भूषण ॥ रूप सांवळें दिसे सगुण ॥ राजबिंदींतून जगज्जीवन ॥ जात संभ्रमें निजसुखें ॥२॥
संभ्रमें स्थिर चाले रथ ॥ दारुकासी म्हणे वैकुंठनाथ ॥ ब्राह्मण बैसला चिंताक्रांत ॥ न्यावें त्वरित त्या ठाया ॥३॥
ऐसें सांगोनि रुक्मिणीपती ॥ रथ चालवी सत्वरगती ॥ सगुण स्वरूप देखोनि प्रीतीं ॥ आश्चर्य करिती अखिल लोक ॥४॥
पुढें पाहतां जगन्नाथ ॥ तों ब्राह्मण देखिला अकस्मात ॥ तयासी पुसे रुक्मिणीकांत ॥ चिंताक्रांत कां जाहलां ॥५॥
ऐसें बोलतां वैकुंठवासी ॥ आश्चर्य वाटलें ब्राह्मणासी ॥ नमस्कार करून सद्भावेंसी ॥ वर्तमान तयासी सांगतसे ॥६॥
जुन्यागडीं भक्त वैष्णव ॥ त्याचें नरसी मेहेता नांव ॥ त्याचा गुमास्ता सांवळसाव ॥ द्वारकेमाजी वसतसे ॥७॥
त्याचें दर्शन नाहीं होत ॥ म्हणूनि जाहलों चिंताक्रांत ॥ ऐसें ऐकोनियां जगन्नाथ ॥ काय बोलती विप्रासी ॥८॥
हांसोनि बोले रुक्मिणीपती ॥ सांवळा आम्हांसी म्हणती ॥ नरसी मेहेत्यानें मजप्रती ॥ काय आज्ञा पैं केली ॥९॥
ऐसें बोलतां जगज्जीवन ॥ द्विजासी वाटलें समाधान ॥ जेवीं अवर्षणीं वर्षतां घन ॥ पर्वतीं तृण संतोषे ॥११०॥
कीं प्रेमळ्भक्त हरिकीर्तन ॥ ऐकोनि पावती समाधान ॥ कीं अनुतापी तीर्थ देखोन ॥ संतोष निजमनीं पावती ॥११॥
कीं श्रवण करितां भागवत ॥ स्वानंदभरित वैष्णव भक्त ॥ कीं जीवन देखोनि तृषाक्रांत ॥ संतोषे चित्त तयांचें ॥१२॥
कीं साधकांसी सत्समागम ॥ जोडतां पावती समाधान ॥ उदार दाता देखोन ॥ याचक मनीं संतोषती ॥१३॥
त्याचपरी तो ब्राह्मण ॥ संतोष पावला ऐकून ॥ तत्काळचि पत्र काढून ॥ तयाहातीं दिधलें ॥१४॥
पत्र देखोनि रुक्मिणीपती ॥ मस्तकीं वंदिलें निजप्रीतीं ॥ श्रुतिशास्त्रें जयासी वर्णिती ॥ अद्भुत गति न वर्णवे ॥१५॥
तो देवाधिदेव रुक्मिणीरमण ॥ जाहला असे भक्ताधीन ॥ पत्र वाचितां जगज्जीवन ॥ हास्यवदन बोलत ॥१६॥
उद्धवासी म्हणे वैकुंठनाथ ॥ नरसी मेहेता प्रेमळ भक्त ॥ संसारीं असोनि विरक्त ॥ परी किंचित वरात पाठविली ॥१७॥
ऐसें बोलूनियां त्वरित ॥ द्रव्य काढिलें शतें सात ॥ विप्रापासीं रुक्मिणीकांत ॥ दिधलें निश्चित ते वेळीं ॥१८॥
द्रव्य देखतांचि जाण ॥ विप्र पावला समाधान ॥ विस्मित होऊनि निजमन ॥ मधुरोत्तरें बोलत ॥१९॥
तुम्ही तंव सावकार श्रीमंत ॥ नरसी मेहेता दुर्बळ दिसत ॥ सेवक थोर स्वामी अनाथ ॥ वाटे विपरीत देखोनी ॥१२०॥
सूर्यापरीस तेजागळा ॥ अरुण नाही कधी देखिला ॥ गंगेपरीस गांवनाला ॥ पुराणीं वर्णिला नाहीं कीं ॥२१॥
रायापरीस प्रधान थोर ॥ देखिला नाहीं पृथ्वीवर ॥ श्रीरामापरीस वानर ॥ प्रतापी थोर नायकिला ॥२२॥
कीं कैलासपती पार्वतीरमण ॥ त्याहूनि प्रतापी कोण गण ॥ कीं सरितां थोर समुद्राहून ॥ देखिली ऐकिली नाहीं कीं ॥२३॥
लक्ष्मीहूनि अधिक सिद्धी ॥ ऐकिली नाहीं त्रिशुद्धी ॥ चंद्राहूनि नक्षत्र कधीं ॥ तेजासी अधिक न देखों ॥२४॥
तेजासी आगळी हिर्‍याहूनी ॥ नाहीं देखिली हिरकणी ॥ सिद्धांतज्ञानावरिष्ठ कोणी ॥ वेदांतज्ञानी नाहीं ऐकिले ॥२५॥
हें विपरीत देखिलें आजि नयनीं ॥ म्हणोनि पुसतों तुम्हांलागूनी ॥ ऐसी ऐकोनि विप्रवाणी ॥ चक्रपाणी बोलत ॥२६॥
ब्राह्मणासी म्हणे रुक्मिणीकांत ॥ अखंड उदास वैष्णव भक्त ॥ संसारीं असोनि मायातीत ॥ आशारहित वर्तती ॥२७॥
मेघ वर्षावा अहर्निशीं ॥ हे इच्छा नसे समुद्रासी ॥ तेवीं वैष्णव निजमानसीं ॥ आशापाशीं न गुंतती ॥२८॥
कीं दीपक उजळावे मंदिरासी ॥ हे भानूसी इच्छा नव्हे जैसी ॥ तेवीं वैष्णव निजमानसीं ॥ आशापाशीं न गुंतती ॥२९॥
जे सुधारसपान सेविती ॥ ते औषधीचा प्रयत्न न करिती ॥ तेवी विष्णुभक्त धनसंपत्ती ॥ तुच्छ मानिती निजमनें ॥१३०॥
कीं तुलसीपत्राहूनि बकुल सेवंती ॥ प्रीतीनें न घेचि लक्ष्मीपती ॥ तेवीं भजनावरिष्ठ धनसंपत्ती ॥ वैष्णव न गणिती निजमनीं ॥३१॥
जयासी जाहलें सिद्धांतज्ञान ॥ तो कोकशास्त्रीं न दे कान ॥ तेवीं हरिभजनीं भक्तजन ॥ निमग्न होऊन राहिले ॥३२॥
नरसी मेहेता परम उदासी ॥ धनसंपत्ति नावडे त्यासी ॥ आम्हीं त्याचिया स्वभावासी ॥ गति कैसी करावी ॥३३॥
मातेचा स्वभाव साचार ॥ बाळकासी लेववावे अलंकार ॥ तेवीं नरसी मेहेता अपार ॥ कृपा आम्हांवर करीतसे ॥३४॥
कीं निजपुत्रासी संपत्ति धन ॥ पिता न वंची निजमनेंकरून ॥ तेवीं आम्हांवरी नरसी मेहेत्यान ॥ आभार पूर्ण टाकिली ॥३५॥
ऐसें बोलतां दीनदयाळ ॥ आश्चर्य करिती वैष्णव सकळ ॥ म्हणती नरसी मेहेता भक्त प्रेमळ ॥ वश घननीळ केला कीं ॥३६॥
इतुकें लाघव करूनि हरी ॥ अदृश्य जाहले ते अवसरीं ॥ विप्रासी वाटाली नवलपरी ॥ आश्चर्य करी निजमनीं ॥३७॥
द्रव्य मोजूनियां पाहात ॥ तंव तें भरलें अगणित ॥ मनीं म्हणे द्वारकानाथ ॥ भेटले त्वरित मजलागीं ॥३८॥
यापरी करूनि समाधान ॥ केलें ब्राह्मणसंतर्पण ॥ भक्त भाविक वैष्णव जन ॥ घातलें भोजन तयांसी ॥३९॥
राहोनि द्वारकासुक्षेत्रीं ॥ द्रघ्य वेंचिलें सत्पात्रीं ॥ शास्त्रज्ञ ब्राह्मण अग्निहोत्री ॥ शुद्धसत्पात्रीं अर्पिलें ॥१४०॥
महाद्वारीं जाऊनि तेथ ॥ भावें नमिला द्वारकानाथ ॥ देवासी पुसोनिया त्वरित ॥ विप्र तेथूनि चालिला ॥४१॥
जुन्यागडीं परतोनि त्वरित ॥ नरसी मेहेत्यासी येऊन भेटत ॥ सांगितला सकळ वृत्तांत ॥ वर्तलें चरित्र ज्या रीतीं ॥४२॥
म्हणे तूं वैष्णव प्रेमळभक्त ॥ ऋणी केला द्वारकानाथ ॥ सांवळसा येउनि त्वरित ॥ भेटले निश्चित मजलागीं ॥४३॥
तुमचें पत्र दिधलें हातीं ॥ तें मस्तकीं वंदिलें निजप्रीतीं ॥ वाचोनि पाहतां सत्वरगती ॥ सप्रेम चित्तीं जाहले ॥४४॥
द्रव्य काढोनि सातशत ॥ माझे हातीं दिधलें त्वरित ॥ मोजूनि पाहतां अगणित ॥ संख्येरहित भरलें तें ॥४५॥
मागें पाहातां परतोनी ॥ तंव अदृश्य जाहले तेच क्षणीं ॥ ऐसी ऐकोनि विप्रवाणी ॥ अश्रु नयनीं लोटले ॥४६॥
म्हणे द्वारकावासी रुक्मिणीरमणा ॥ अनाथबंधो मनमोहना ॥ विश्वंभर करुणाघना ॥ मजकारणें शिणलासी ॥४७॥
तूं दीनबंधु कृपासागर ॥ श्रुतिशास्त्रां न कळे तुझा पार ॥ चहूं वाचांसी अगोचर ॥ जगदुद्धार तूं एक ॥४८॥
अनाथनाथा भक्तवत्सला ॥ पाळिसी दासांचा लळा ॥ ऐसें म्हणोनि ते वेळां ॥ अश्रु डोळां लोटले ॥४९॥
सवेंचि स्थिर करूनि मन ॥ करिता जाहला नामस्मरण ॥ पुढिले अध्यायीं फळशोभन ॥ अवधान द्यावें मज संतीं ॥१५०॥
अहो संतचरित्र ग्रंथ साचार ॥ हाचि जाणा क्षीरसागर ॥ शेषशायी लक्ष्मीवर ॥ वसे निरंतर तये ठायीं ॥५१॥
तेथें मी दीन अनाथ ॥ सेवूं पावलों परमामृत ॥ सप्रेमजीवन वैकुंठनाथ ॥ देत निश्चित निजप्रीतीं ॥५२॥
भक्तवैष्णवांचिये पंक्तीं ॥ भाविक भक्त बैसले सत्वरगतीं ॥ त्यांचें उच्छिष्ट महीपती ॥ सेवीत प्रीतीं निजछंदें ॥५३॥
स्वस्ति श्रीभक्तविजय ग्रंथ ॥ ऐकतां तुष्टेल जगन्नाथ ॥ प्रेमळ ऐका भाविक भक्त ॥ एकोनत्रिंशाध्याय रसाळ हा ॥१५४॥
॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ ॥ श्रीमज्जगदीश्वरार्पणमस्तु ॥ ॥ अध्याय ॥२९॥ ॥ ओंव्या ॥१५४॥ ॥ ॥ ॥
॥ श्रीभक्तविजय एकोनत्रिंशाध्याय समाप्त ॥
आपण साहित्यिक आहात ? कृपया आपले साहित्य authors@bookstruckapp ह्या पत्त्यावर पाठवा किंवा इथे signup करून स्वतः प्रकाशित करा. अतिशय सोपे आहे.
