श्रीगणेशाय नमः
जयजयाजी पंढरीशा ॥ रुक्मिणीवरा आदिपुरुषा ॥ पुंडलीकवरदा पुंडरीकाक्षा ॥ सर्वसाक्षी जाणता तूं ॥१॥
हे जगत्पालका जगन्नायका ॥ ब्रह्मांडावरी यादवकुळाटिळका ॥ आतां भक्तिसारीं दीपिका ॥ ग्रंथार्थदृष्टी मिरवावी ॥२॥
मागिले अध्यायीं सिद्धसाधन ॥ श्रीमच्छिंद्रनाथा आलें घडोन ॥ उपरांतिक भस्मदान ॥ सरस्वतीतें तेणें केलें ॥३॥
केले परी दैवहत ॥ तिनें टाकिलें गोमहींत ॥ परी फार ठकली अदैववंत ॥ अतिहीन प्रारब्धीं ॥४॥
घर पुसत लाभ आला ॥ तो निर्दैवपणें पदीं लोटिला ॥ कीं पुढें मांदुस येतां वहिल ॥ अंध होय आवडीनें ॥५॥
कीं अवचट लाधला चिंतामणी ॥ तो आवडी गोवी गोफणी ॥ कीं खडा म्हणोनि देतो झोंकोनी ॥ कृषिशेतीं टाकीतसे ॥६॥
कीं अवचट लाधतां पीयूषघट ॥ विष म्हणोनि करी वीट ॥ तेवीं विप्रजाया अदैवें पाठ ॥ नाडलीसे सर्वस्वीं ॥७॥
सहज काननीं फिरतां फिरतां ॥ जाऊनि बैसे कल्पतरुखालता ॥ परी दैवइच्छे भूत खाईल आतां ॥ तन्न्यायें नाडली ॥८॥
कीं कामधेनु गृहीं आली ॥ ती बाहेर बळेंचि दवडिली ॥ तन्न्यायें परी झाली ॥ नाडलीसे सर्वस्वें ॥९॥
किंवा बाण ढाळितां खेळींमेळीं ॥ निधान लाधला हस्तकमळीं ॥ तो गार म्हणोनि सांडिला जळीं ॥ महाडोहीं निर्दैवें ॥१०॥
कीं सहज आतुडे हातीं परीस ॥ खापर म्हणोनि टाकितसे त्यास ॥ कीं घरा आला राजहंस ॥ वायस म्हणोनि दवडिला ॥११॥
कीं हार देऊं देव उदित ॥ परी त्यासी भासलें परम भूत ॥ तन्न्यायें विप्रकांतेस ॥ घडोनि आलें महाराजा ॥१२॥
येरीकडे मच्छिंद्रनाथ ॥ पूर्वसमुद्रीं जगस्त्राथ ॥ करोनि सेतुबंधा येत ॥ रामेश्वरदर्शनीं ॥१३॥
तो श्वेती येऊनि करी स्नान ॥ अवचट देखिला वायुनंदन ॥ क्लेशशरीरा जरा व्यापून ॥ सान शरीरी बैसला ॥१४॥
तया संधींत मेघ वर्षाव ॥ करिता झाला सहजस्वभाव ॥ दरडी उरकोनि गुहा यास्तव ॥ करिता झाला मारुती ॥१५॥
वरुनि वर्षाव पर्जन्य करीत ॥ येरु इकडे दरडी उकरीत ॥ तें पाहोनि मच्छिंद्रनाथ ॥ विस्मयातें पावले ॥१६॥
पावला परी हटकोनि बोलत ॥ म्हणे मकंटा तूं मूर्ख बहुत ॥ आतां करिसी सदन निश्वित ॥ स्वशरीर रक्षावया ॥१७॥
पर्जन्य वर्षे विशाळधार ॥ यांत कधीं करसील घर ॥ जैंसे तस्करीं लुटलियावर ॥ दीपा तेल भरीतसे ॥१८॥
कीं बाईल गेलिया झोंपा केला ॥ तैसा न्याय घडोनि आला ॥ कीं स्वसदनातें पावक लागला ॥ कूप खणी विझवावया ॥१९॥
कीं ग्रीवे पडतां काळफांस ॥ मग वाचिता होय अमरस्तोत्रास ॥ कीं परम पीडितां तृषार्तास ॥ कूप खणूं म्हणतसे ॥२०॥
कीं हदयीं पेटला जठरानळ ॥ कामधेनूचें इच्छिती फळ ॥ किंवा मेघ ओसरल्या बीजें रसाळ ॥ महीलागीं पेरीतसे ॥२१॥
तन्न्यायें पर्जन्यकाळ ॥ सदन करिसी उतावीळ ॥ तस्मात् मूर्ख मर्कट वाचाळ ॥ मिरवूं आलासी पुढागं ॥२२॥
ऐसें ऐकोनि वायुनंदन ॥ म्हणे चतुर आहेस कोण ॥ येरु म्हणे जती पूर्ण ॥ मच्छिंद्र ऐसें मज म्हणती ॥२३॥
येरु ह्नणे तूतें जती ॥ कोणे अर्थी लोक म्हणती ॥ नाथ म्हणे प्रतापशक्ती ॥ आहे म्हणोनि वदतात ॥२४॥
यावरी बोले वायुसुत ॥ आम्ही आयिकतों जती हनुमंत ॥ तुम्ही नूतन जती महींत ॥ एकाएकीं उदेलां ॥२५॥
तरीं आतां असो कैसें ॥ मी मारुतीच्या शेजारास ॥ भावें राहोनि एक वेळेस ॥ वरिलें आहे महाराजा ॥२६॥
तेही कला सहस्त्रांशीं ॥ मातें लाधली महापरेशी ॥ ते तुज दावितों या समयासी ॥ तयापासाव जे प्राप्त झाली ॥२७॥
तरी त्या कळेचें निवारण ॥ करोनि दावीं मजकारण ॥ नातरी जती ऐसें नाम ॥ सोडोनियां जाई बां ॥२८॥
यावरी बोले मच्छिंद्रनाथ ॥ कोणती कळा ती दावीं मातें ॥ तिचें निवारण श्रीगुरुनाथ ॥ करी जाण निश्वयें ॥२९॥
जैसा श्रीराम असतां शयनीं ॥ पाहे मारुती वृक्षावरोनी ॥ नाना पर्वत टाकी उचलोनी ॥ रामशरीरा योजोनियां ॥३०॥
परी रामें न सोडितां शयन ॥ सज्ज करुनि चापबाण ॥ सकळ पर्वतांकारण ॥ निवारण करी तो ॥३१॥
तन्न्यायें श्रीगुरुराज ॥ सकळ अर्थी पुरवील चोज ॥ सकळ ब्रम्हांडाचें ओझें ॥ नखाग्रीं धरील तो ॥३२॥
तेथें तुझी मर्कटा कथा ॥ किती असे दावी आतां ॥ फार करिसील पाषंडता झोकसील कवळीनें ॥३३॥
तरी आतां कां करिसी उशींर ॥ मर्कटा दावीं चमत्कार ॥ ऐसें ऐकतां वायुकुमर ॥ पूर्ण चित्तीं क्षोभला ॥३४॥
उड्डाण करोनि जाय एकांता ॥ तेथें धरी भीमरुपता ॥ न कळतां त्यातें सात पर्वतां ॥ उचलोनिया फेकिले ॥३५॥
नभमंडपीं ढगासमान ॥ पर्वत येतसे पंथीं गगन ॥ तें मच्छिंद्रनाथें दृष्टी पाहोन ॥ स्थिर स्थिर म्हणतसे ॥३६॥
वातप्रेरक मंत्रशक्ति ॥ वाटेंत कोंदली पर्वतीं ॥ तो येरीकडे आणिक मारुती ॥ दुसरा पर्वत फेकितसे ॥३७॥
तो दुसरा म्हणतां तिसरा येत ॥ चवथा पांचवा शतानुशत ॥ मग एकचि मंत्रे करोनि वात ॥ ठायींचे ठायीं रोधिला ॥३८॥
जैसे कंदुक बाळ खेळती ॥ मध्ये अटकतां परते पंथी ॥ तन्न्याय झाला पर्वती ॥ ठायींच्या ठायीं जाती ते ॥३९॥
येरीकडे वायुनंदन ॥ पर्वत परतता दृष्टी पाहोन ॥ पूर्ण क्षोभला जेवीं कृशान ॥ महाप्रळयकाळींचा ॥४०॥
मग महापर्वत एक विस्तीर्ण ॥ उचलोनि बाहुमस्तकीं अर्पून ॥ फेंकावा तो मच्छिंद्रनाथानें ॥ निजदृष्टीने देखिला ॥४१॥
मग अब्धिउदक घेऊनी ॥ वायुआकर्षणमंत्र म्हणोनि ॥ सबळ झुगारोनि पाणी ॥ वायुनंदन सिंचिला ॥४२॥
तेणें भरोनि शरीरीं वात ॥ चलनवलन सर्व सांडीत ॥ ऊर्ध्व झाले दोन्ही हात ॥ मौळीं पर्वत राहिला ॥४३॥
मग ते जैसी स्तंभावरी ॥ रचिली म्हणती द्वारकापुरी ॥ तेवी मारुती शिरावरी ॥ पर्वतातें मिरवीतसे ॥४४॥
खाली टाकावया न चले बळ ॥ जेवीं विरला हस्त विकळ ॥ पदीं चालावयाही बळ ॥ कांही एक न चाले ॥४५॥
तें पाहोनियां दीन बाळ ॥ हदयीं कवळी तात अनिळ ॥ मग प्रत्यक्ष होऊनि रसाळ ॥ सोडीं सोडीं बाळातें ॥४६॥
तैं अवश्य म्हणोनि मच्छिंद्रनाथ वातशक्ती ॥ संगीत झाली देइस्थिती ॥ मग समीप येऊनि नाथाप्रती ॥ धन्य धन्य म्हणतसे ॥४८॥
यावरी बोलता झाला अनिळ ॥ बा मारुती तुझे न चले बळ ॥ तुज मज आतीनिर्बळ ॥ बांधोनि केलें सिद्धानें ॥४९॥
जेणें तुझियां बापा बांधिलें ॥ त्यासी तुझें भय काय आले ॥ त्याचें आचरण तैसें झालें ॥ भक्तिशक्ति अघटित ॥५०॥
म्हणसी सिद्धाची मंत्रस्थिती ॥ अघटित असे बदतां उक्ती ॥ तरी माझी भक्ति गुरुची शक्ती ॥ ईश्वरी वाचा म्हणतात ॥५१॥
येतुल्या पांच शक्ती क्रियावंतासि ॥ सकळ देवता होती दासी ॥ ऐसें ऐकोनि अंजनीसुतासी ॥ परम आनंद मिरवला ॥५२॥
यउपरांतिक मच्छिंद्रनाथ ॥ मारुत मारुती यांच्या चरणीं लागत ॥ म्हणे येथोनि तुमचें सख्य उचित ॥ मजवरती असो कां ॥५३॥
मग प्रसन्न चित्तीं समीर मारुती ॥ म्हणती बारे त्वत्कार्यार्थी ॥ आम्ही वेंचोनि आपुली शक्ती ॥ सुखसंपत्ती तुज देऊं ॥५४॥
जैसे दानवांच्या काजा ॥ कविमहाराज उशना वर्ते वोजा ॥ तेवीं त्वत्कार्यार्थ मोजा ॥ शक्ती आपुली वेचूं आम्ही ॥५५॥
कीं सागरीं टिटवी अंड्यांकरिता ॥ आपुल्या शक्ती झाला वेंचिता ॥ तेवीं महाराजा त्वतकार्यार्था ॥ शक्ती आपुली वेचूं कीं ॥५६॥
कीं विधीच्या संकटांत ॥ विष्णु मत्स्यावतार घेत ॥ तन्न्याये त्वत्कायार्थ ॥ शक्ती आपुली वेचूं की ॥५७॥
की अवश्य ऋषींचे शापपृष्ठीं ॥ स्वयें विष्णु झाला कष्टी ॥ तन्न्यायें तुजसाठी ॥ शक्ती आपुली वेचूं कीं ॥५८॥
कीं रामाच्या उपयोगासी ॥ कपि गेले सीताशुद्धीसी ॥ तन्न्यायें तुजसी ॥ शक्ती आपुली वेंचूं कीं ॥५९॥
ऐसें वरदवाग्रत्न ॥ ओपूनि प्रीतीं वायुनंदन ॥ म्हणती बा रे तीर्थागमन ॥ जती नाम मिरवी कां ॥६०॥
यावरी बोले मच्छिंद्रनाथ ॥ जती नामें होईन विख्यात ॥ परी एक कल्पना तुझे चित्तीं ॥ नाथ म्हणे तूं सर्वज्ञमूर्ती ॥ आयुष्यभविष्य जाणसी ॥६२॥
ऐसी सर्वज्ञा असोनि नीती ॥ विवाद केला कां मजप्रती ॥ आणि भेटी झाली नागाश्वत्थीं ॥ तुझी माझी पूर्वीच ॥६३॥
तें शाबरी विद्येचें कवित्य ॥ करवोनि वर दीधला त्यांत ॥ ऐसें असोनि सखया माहीत ॥ रळी व्यर्थ कां केली ॥६४॥
यावरी बोले वायुनंदन ॥ बा तूं करितां श्वेतीं स्नान ॥ तेव्हां तूतें ओळखोन ॥ तुजपासीं मी आलों ॥६५॥
तूं कविनारायणाचा अवतार ॥ जननीं भेदिलें मच्छोदर ॥ हे माहीत परी त्या त्या कल्पनेवर ॥ चित्त कांहीं उदेलें ॥६६॥
कीं नागपत्रीं अश्वत्थासीं ॥ वर ओपिला देवें तुजपासीं ॥ परी त्या सद्विद्येचे सामर्थ्यासी ॥ पाहूं ऐसें वाटलें ॥६७॥
यावरी पुढें कार्य ॥ आणिक ॥ पडलें तूतें अलोलिक ॥ तेथें टिकाव धरणें कौतुक ॥ म्हणोनि शोध शोधिला ॥६८॥
तरी बा आतां येथोनि गमन ॥ स्त्रीराज्यासी करावें मज लक्षोन ॥ तेथें नातळे पुरुषप्रवेश पूर्ण ॥ परत्रभुवनीं तो पावे ॥६९॥
बा रे झालें तुझें दर्शन ॥ तुजसीं आहे माझें कारण ॥ मज मस्तकीचें ओझें उतरणें ॥ तुझे हातें होईल ॥७०॥
यावरी बोले मच्छिंद्रनाथ ॥ कैसा झालासी ऋणी व्यक्त ॥ सर्व कामातें वायुसुत ॥ सांगोपांग निरोपी ॥७१॥
येरु म्हणे योगद्रुमा ॥ रामाचें घडलें दास्य आम्हां ॥ सिताशुद्धि पाहोनि उगमा ॥ लंकापति मारविला ॥७२॥
तैं सीता घेऊनि अयोध्यें जातां ॥ परी सीतेच्या कामना वेधली चित्ता ॥ आहे दासत्व मारुती करिता ॥ महीलागी हा एक ॥७३॥
तरी हा असो बा संपूर्ण संपन्न ॥ कांता धन सुत एक सदन ॥ जरी वितुळे सुख संसारीं साधन ॥ कांतेमागें होतसे ॥७४॥
तरी या मारुतीसी कांता करोन ॥ भोगवूं सर्वसुखसंपन्न ॥ परी ब्रह्मचारी मम भाषण ॥ मान्य करील कीं नाहीं ॥७५॥
तरी यातें वचनीं गोंवून ॥ गृहस्थाश्रमीं करावा वायुनंदन ॥ ऐसें सीतेनें कल्पोन ॥ पाचारिलें आम्हांतें ॥७६॥
जवळीं बैसवोनि स्नेहानें ॥ स्वकरें मग मुख कुर्वाळोन ॥ म्हणे बा मारुति तूं धन्य ॥ तिहीं लोकीं अससी पै ॥७७॥
तरी बा माझें एक मागणें ॥ देसील तरी उत्तम मानीन ॥ यावरी तूंही नकार मजलागोन ॥ देणार नाहीं सहसाही ॥७८॥
उदार वेंचिती आपुला प्राण ॥ परी नकार न देती वाचेकरोन ॥ शिबीरायानें कपोताकारणें ॥ मांस दिधलें रती रती ॥७९॥
पाहें श्रियाळ उदारकीर्ती ॥ बाळ दिधलें याचकाहातीं ॥ तन्न्यायें त्याच पंक्तीं ॥ तूंही अससी कपींद्रा ॥८०॥
ऐसें ऐकतां जननीवचन ॥ परम तोषला वायुनंदन ॥ म्हणे माय वो कामना कोण ॥ उदित करीं देईन मी ॥८१॥
येरी म्हणे करतलभाप ॥ देसी आपुल्या सदभावास ॥ तरी मम कामनेची हौस ॥ दृश्य करीन तुज बा रे ॥८२॥
मग करीं कर वोपोनि शेवटीं ॥ म्हणे मागाल ते कामना होटीं ॥ ते मी देऊनि चित्तसंतुष्टीं ॥ मिरवीन जननीये ॥८३॥
येरी म्हणे मम कामना ॥ तुवां आचरावें गृहस्थाश्रमा ॥ कांता करोनि संसारउगमा ॥ सर्व सुख भोगावें ॥८४॥
ऐसी ऐकतां वागवटी ॥ सप्रेम खोंचला आपुल्या पोटीं ॥ म्लानवदन चित्त हिंपुटी ॥ परम संकटीं पडियेला ॥८५॥
मग न देतां मातेसी कांहीं उत्तर ॥ येऊनि बैसला रामासमोर ॥ परी चित्तवृत्ति कोमीत मुखचंद्र ॥ श्रीरघूत्तमें पाहिला ॥८६॥
मग जवळी पाचारोनि हदयीं ॥ धरीत आली दयाळ आई ॥ म्हणे बा रे तुझा व्यर्थ केवीं ॥ मुखचंद्र वाळला ॥८७॥
मग प्रांजळीं सर्व कथन ॥ श्रीरामातें निवेदन ॥ नेत्रीं अश्रू म्लान वदन ॥ मी करोनियां बसलों ॥८८॥
परी अंतःसाक्ष रघुकुळटिळक ॥ म्हणे वायां न मानीं दुःख ॥ स्त्रीराज्याच्या स्त्रिया सकळिक ॥ कांता असती तुझ्याचि ॥८९॥
तरी बा याचें ऐक कथन ॥ कृत त्रेत द्वापार कलि पूर्ण ॥ या चोहों युगातें म्हणती निपुण ॥ चौकडी एक ही असे ॥९०॥
तरी बा ऐशा चौकड्या किती ॥ तीनशें शहाण्णव बोलती मिती ॥ तूतें मातें चोहों चौकड्यांप्रती ॥ जन्मा येणें आहेचि ॥९१॥
मी नव्याण्णवावा राम क्षितीं ॥ तूंही नव्याण्णवावा मारुती ॥ आणि लंकाधीश याच नीतीं ॥ नव्याण्णवावा असे ती ॥९२॥
यावरी चौदा चौकड्यांचें राज्य रावण ॥ करील ऐसें बोलती वचन ॥ परी चौदा अंकींचा आकडा मागोन ॥ आंख नेला विधीनें तो ॥९३॥
मग उरला वरील एक चतुर्थ ॥ तितुक्या चौकड्या राज्य करीत ॥ परी सांगावया कारण त्यांत ॥ आपण मारोनि येतसे ॥९४॥
मग आल्यावरी स्त्रीराज्यांत ॥ जाणें लागे मारुती तूतें ॥ तरी बा पाळी तुझी निश्वित ॥ आली आहे ती भोगीं कां ॥९५॥
ऐसें म्हणतां श्रीराम वहिला ॥ मग म्यां त्यातें प्रश्न केला ॥ कीं दृढ कासोटी आहे मजला ॥ भेटी केवीं कामरती ॥९६॥
मग राम म्हणे बा ऊर्ध्वरेती ॥ आजपासोनि असे मारुती ॥ तयाच्या भुभुःकारें श्वाससंगतीं ॥ गरोदर होती त्या स्त्रिया ॥९७॥
तरि तूं सकळ संशय सांडोन ॥ शैल्यदेशीं करी गमन ॥ तुझें ब्रह्मचारीपण ॥ ढळत नाहीं महाराजा ॥९८॥
ऐशी वार्ता होता निश्वितीं ॥ मग म्यां स्वीकारिलें शैल्यदेशाप्रति ॥ यावरी तेथेंही स्त्रिया नृपती ॥ मेनका नामें विराजली ॥९९॥
तीतें पृथ्वीची देशवार्ता ॥ ऐकीव झाली कीं पुरुषकांता ॥ देशोदेशीं उभयतां ॥ रमत आले स्वइच्छें ॥१००॥
देवदानवमानवांसहित ॥ पशुपक्षीनागजात ॥ सकळ स्त्रीपुरुष उभयतां ॥ इंद्रियसुखें सुखावती ॥१॥
कामरती मंथनाकार ॥ रतीसी अर्पिती कामिक नर ॥ ऐसा जाणोनि मनीं विचार ॥ परम चित्तीं क्षोभली ॥२॥
मग तिनें मांडिलें अनुष्ठान ॥ मनामाजी काम वरोन ॥ कीं प्रत्यक्ष होऊनि वायुनंदन ॥ रतिरत्न अर्पू त्या ॥३॥
ऐसा काम वरोनि चित्तीं ॥ बैसलीसे दृढ तपापरती ॥ मांसा तोडोनि यज्ञकुंडी आहुती ॥ मम नामीं अर्पीतसे ॥४॥
ऐसे लोटले द्वादशवर्ष ॥ सकळ आटिलें शरीरमांस ॥ मग ती पाहोनि अति कृश ॥ प्रसन्न झालों मी तीतें ॥५॥
परि तीतें होतां माझी भेटी ॥ पदी मौळी घालोनि मिठी ॥ म्हणे अर्थ जो उदभवला पोटीं ॥ तो सिद्ध करीं महाराजा ॥६॥
मग मी विचारिता झालों तीतें ॥ कीं कवण कामनासरिता भरिते ॥ मज सांगोनि अर्थरसातें ॥ सुखसमुद्रा मेळवीं ॥७॥
ऐसें ऐकतां वचनोत्तर ॥ म्हणे महाराजा वायुकुमर ॥ तुझेनि स्त्रिया गर्भिणी समग्र ॥ होऊनि मिरवती महाराजा ॥८॥
तरी तूं सकळांचा प्राणेश्वर ॥ स्मरा ओपी भुभुःकार ॥ तरी ते नादें रतिनार ॥ सुख पावे सकळांसी ॥९॥
तरी नादबुंदा सुखासना ॥ मैथुनरती घरीं कामना ॥ हे मार्ग सकळ देशकारणा ॥ स्वर्गमृत्युपाताळीं ॥११०॥
तरी कां कर्म आमुचेचि ओखट ॥ स्वप्नीं दिसेना ऐसा पाठ ॥ तरी तूं स्वामी आमुचा अलोट ॥ तें सुख आम्हां मिरवी कां ॥११॥
ऐसें वदतां स्त्रिया भूषणीं ॥ मग मी बोलिलों तिये लागोनी ॥ कीं ऊर्ध्वरेता जन्माहूनी ॥ दृढकासोटी विराजिलों ॥१२॥
जेथें उदय झालों जठरीं अंजनी ॥ ते उदरां दृढकौपिनी ॥ मातें प्राप्त शुभाननी ॥ कनककासोटी ती असे ॥१३॥
तस्मात् दृढ इंद्रियसंपत्ती ॥ ढाळे लागले भांडारग्रंथीं ॥ तेणें इंद्रियव्यवहारशक्ती ॥ जगामाजी मिरवेना ॥१४॥
म्हणूनि कामा ऊर्ध्वगमन ॥ श्वासोक्त रतिकामद्रुम ॥ तुम्हां स्त्रियांचा रतिआश्रम ॥ शांत तेणें पावतसे ॥१५॥
तरी त्वत्तपाच्या श्रमध्वजा ॥ मच्छिंद्र नगरीं विराजवूं ओजा ॥ तें चित्तदैव रतिराजा ॥ कामभक्ती तुष्टेल ॥१६॥
म्हणोनि मच्छिंद्र आहे कोण ॥ तरी तो प्रत्यक्ष कविनारायण ॥ त्वत्तपाच्या कामीं बैसोन ॥ फलद्रुम होईल कीं ॥१७॥
ऐसें बोलोनि तीर्थावतीं ॥ तुष्ट केली सकाम अर्थी ॥ तरी तूं जाऊनि मनोरथीं ॥ तुष्ट करीं महाराज ॥१८॥
येरु म्हणे ऊर्ध्वरेता ॥ मातें कार्य हें निरोपितां ॥ तरी ब्रह्मचर्यत्व समूळ वृथा ॥ आंचबळें जाईल ॥१९॥
मी तों उदास कामशक्ती ॥ नोहे म्हणतील नाथपंथी ॥ जती नामीं जगविख्याती ॥ जगामाजी मिरवलों ॥१२०॥
तरी ऐसी कुकर्मराहटी ॥ मातें घडोनि येतां जेठी ॥ मग वाभ्देवतानिंदादिवटी ॥ येऊनि जगीं मिरवेल ॥२१॥
यावरी आणिक सिद्ध जगीं ॥ नाथपंथी आहेत योगी ॥ तेही योगपंथ ते प्रसंगीं ॥ विटाळ माझा करतील ॥२२॥
एवं स्त्रीसंग अश्लाघ्य फार ॥ अपकीर्तीचें दृढ भांडार ॥ सर्वविनाशी मोहनास्त्र ॥ स्वीकारावें हें वाटेना ॥२३॥
स्त्रियांसगें बहु नाडले ॥ अपकीर्ती जगी मिरवले ॥ आणि सर्व सुकृता आंचवले ॥ रितें पोतें तें वाताचें ॥२४॥
पाहें अमरेंद्र झाला भग्न ॥ चंद्र मिरवला कलंकेंकरुन ॥ समूळ राज्यविनाश रावण ॥ स्त्रीलोभें नाडला तो ॥२५॥
विधिसुताची ब्रह्मकासोटी ॥ तीही क्षणमात्रें झाली सुटी ॥ साठ पोरें निर्मूनि पोटीं ॥ दैन्यभाजा वरियेली ॥२६॥
याचि नीतीं तदा तात ॥ अकर्मप्रवाही कन्ये रत ॥ विधि ऐसें नाम उचित ॥ अविधिपणें बुडविलें ॥२७॥
पहा तपी तो त्र्यंबक ॥ तपियांमाजी असे अर्क ॥ परी कामदरीं अस्तोदक ॥ भिल्लिणीउदथीं लुब्धला ॥२८॥
तन्न्याय तपोजेठी ॥ काम रंभेच्या करोनि पोटीं ॥ आंचवोनि तप घे नरोटी ॥ तन्न्यायचि मिरवतसे ॥२९॥
ऐसा विश्वामित्र तो अमित्र झाला ॥ याची नीतीं वदसी मला ॥ तरी वन्ही कामदरीला ॥ व्याघ्रमया नांदविसी ॥१३०॥
ऐसें ऐकोनि मच्छिंद्रवचन ॥ म्हणे बा रे योगद्रुमण ॥ ही अनादि राहटी पूर्ण ॥ भोग भोगितां निर्दोष ॥३१॥
जैसें रामें मजला कथिलें ॥ नव्याण्णव मारुती असे वदले ॥ तन्न्यायें तुम्ही भले ॥ नव्याण्णवावा अससी तूं ॥३२॥
तरी अनादि राहटी ॥ भोगिता झाला भामिनी वीस कोटी ॥ मौनिनाथ येऊनि पोटीं ॥ कीर्तिअर्क मिरवेल ॥३३॥
तव तात जो उपरिचर वसु ॥ तो तव उदरीं येईल वसु ॥ कीर्ति ते महीप्रकाशु ॥ महाप्रचंड मिरवेल ॥३४॥
ऐसें सांगोनि वायुसुत ॥ प्रसन्न केलें चित्त दैवत ॥ मग वरप्रदानवाणीं रुकारवंत ॥ मच्छिंद्रनाथा देतसे ॥३५॥
जैसें शुक्रें अमित्रसुता ॥ प्रसन्न होऊनि चित्तसविता ॥ देऊनि मंत्रसंजीवनी अर्था ॥ प्रभूलागीं मिरवल ॥३६॥
तेवीं अमित्रकुळजा ॥ राज्य स्थापिलें भक्तिकाजा ॥ नेणूं विभीषण शत्रु अनुजा ॥ केला सरता चिरंजीव ॥३७॥
तन्न्यायें घातक वसु ॥ नेणोनि कामशरा पासु ॥ रुकार तैं समयासु ॥ अंजनीसुत पैं केला ॥३८॥
मग करोनि नमनानमन ॥ अवश्यपणें करितां गमन ॥ अदृश्य पाहोनि वायुनंदन ॥ मच्छिंद्रनाथ चालिला ॥३९॥
सहज चालिला महीपाठीं ॥ अर्थी हिंगळा द्यावी भेटी ॥ ऐसें गमोनि तया वाटीं ॥ येऊनियां पोचला ॥१४०॥
तवं ते शक्तिद्वारीं ॥ रक्षक असती दक्षाचारी ॥ अष्टभैरव कृतांत संगरीं ॥ जिंकूं पाहती कृतांता ॥४१॥
आणि शतकोटी चामुंडा ॥ शंखिनी डंखिनी प्रचंडा ॥ त्याही तीव्र ब्रह्मांडा ॥ ग्रासूं पाहती कृतांतपणीं ॥४२॥
यावरी अर्णव बहु कर्कश ॥ नाना पर्वत विशेष ॥ त्यांत व्याघ्रादि साबजें रीस ॥ येऊं येऊं म्हणताती ॥४३॥
म्हणे ते अर्णव सहज बोली ॥ परी नोहे कृतांताची बैसे पाली ॥ कीं पूर्वी दानवांनीं आणोनि ठेविली ॥ भयें माय त्या ठायीं ॥४४॥
कीं तें अर्णव पाहतां सहज ॥ तैंचि देवतांचे तेज ॥ विरुनि जाय मोडे माज ॥ नको नको म्हणवूनी ॥४५॥
कंटकवन जाळिया संधी ॥ भयानक सावजें अपार मांदी ॥ पाहतांक्षणीं कामनाबुद्धी ॥ विरोनी जाय तत्काळ ॥४६॥
तेथें न पावे वायुनंदन ॥ परम भयभीत मन ॥ कृतांतपत्नीचें कानन ॥ भक्षील म्हणोन पळतसे ॥४७॥
असो ऐशी वातगोष्टी ॥ मित्र उदेल परम पाठीं ॥ कीं येथें संचरतां रश्मिदाटी ॥ ग्रासील मग काय करुं ॥४८॥
येऊनि ते परी कानन पाहतां ॥ रश्मी संचारुं न देई सवित ॥ असो ऐशी काननवार्ता ॥ संकट भयाचे स्थान चित्तातें ॥४९॥
तेथें सिद्धमुनी राव ॥ संचरेल आपुल्या प्रतापें गौरव ॥ ती कथा रसज्ञ ज्ञानदेव ॥ श्रीगुरु माझा वदेल कीं ॥१५०॥
तरी स्मृतीं ठेवोनि हेत ॥ प्राशन करा कथामृत ॥ मग भवरोगाचे अपार भरितें ॥ दुःखक्लेश नांदेना ॥५१॥
हा ग्रंथ केवळ चिंतामणी ॥ हरेल चित्ताची काळजी मुळींहुनी ॥ जैसें वृश्श्र्विकदंशालागोनी ॥ विष शोषी महाराजा ॥५२॥
तरी होऊनि सद्विवेक ॥ सांडा कुटिलपणी तर्क ॥ निंदा दोष विघ्न भातुक ॥ सेवूं नका सहसाही ॥५३॥
निंदाशक्ती परम पापिणी ॥ अतिरंजक नीचवदनी ॥ परी आमुची मायबहिणी ॥ पवित्र करील आमुतें ॥५४॥
जो या निंदेसी प्रतिपाळील ॥ तो सखा अदभुत आमचा स्नेही विपुळ ॥ पातकमळाचें क्षालन करील ॥ वारंवार इच्छीतसे ॥५५॥
धुंडीसुत नरहरिवंशीं ॥ मालू स्नेह करी निंदकासी ॥ बहुत आयुष्य इच्छी त्या मानवासी ॥ उपकारी म्हणोनी ॥५६॥
तरी असो आदर श्रोतीं ॥ तुम्हीं न बैसावें तया पंगतीं ॥ मालू तुम्हातें हीच विनंती ॥ वारंवार करीतसे ॥५७॥
स्वस्ति श्रीभक्तिकथासार ॥ संमत गोरक्षकाव्य किमयागार ॥ सदा परिसोत भाविक चतुर ॥ तृतीयोध्याय गोड हा ॥१५८॥
श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ नवनाथभक्तिसार तृतीयोध्याय समाप्त ॥
