“तुमचे उपकार...” तो मुलगा म्हणाला.
“उपकार कसले, बाळ ? ज्याच्याजवळ आहे त्याने दुस-याला देणे हा धर्म आहे. सारे विश्व म्हणजे कुटुंब, ही भावना व्हायला हवी. तुझ्यासारखी सुंदर उमदी मुले, त्यांची अशी आबाळ व्हावी याहून अधर्म तो कोणता ? कामाला तयार असणा-यास जेथे काम मिळत नाही तेथे कोठून सुखसौभाग्य येणार ? ही सारी समाजरचना बदलायला हवी. समाजवाद आणायला हवा.” मी बोलत होतो.
“समाजवाद म्हणजे थोतांड !” ते गृहस्थ म्हणाले.
“समाजवाद म्हणजेच सद्धर्म, म्हणजेच खरी संस्कृती, बाकी सारा फापटपसारा आहे.” मी म्हटले.
“येतो, दादा.” असे म्हणून तो तरुण गेला.
दोन-तीन महिने गेले. दुपारची वेळ होती. मी चिंचपोकळी स्टेशनात गेलो. एका बाकावर एक तरुण निजला होता. तोच फाटका सदरा अंगात. तेच करुण मुखमंडळ. मी त्या मुलाला ओळखले. मी त्याच्याजवळ बसलो. त्याला थोपटावे असे वाटले. हा जेवला असेल का, असा मनात विचार आला. आणि जेवला नसेल तर ? मी माझ्या खिशात हात घातला. फक्त दोन आणे खिशात होते. मला वाईट वाटत होते.
इतक्यात एक जाडजूड गृहस्थ आले. तलम धोतर ते नेसले होते. अंगात स्वच्छ लांब कोट-गळपट्टीचा कोट. डोक्यावर एक श्रीमंती टोपी. हातात सिगारेट. बोटातून अंगठ्या झळकत होत्या. पायातील बूट नुकतेच पॉलिश केलेले चकाकत होते. ते गृहस्थ बाकाजवळ आले. त्यांच्या ऐसपैस देहाला बसायला बाकावर जागा नव्हती. कडेला त्यांना बूड टेकता आले असते. परंतु त्यांच्या प्रतिष्ठेचा तो अपमान झाला असता.
“उठ, ए सोनेवाला, ऊठ जाव. ही काय झोपायची वेळ आहे का ? खुशाल झोपला आहे. ऊठकर बैठो.” तो रुबाबदार मनुष्य गर्जला.
“निजू दे त्याला. तुम्ही येथे बसा.” मी म्हटले.
“अहो, ही का झोपायची वेळ ? रात्री चो-या करतात नि दिवसा झोपा काढतात. ही बाके जणू यांच्या बापाची इस्टेट !” ते गृहस्थ बसल्या बसल्या बडबडत होते.
तो मुलगा उठून बसला. त्याने माझ्याकडे पाहिले. तो उभा राहिला.
