आता संध्याकाळ झाली. चिनी उठली. पुन्हा खेळू लागली. आईही घरी आली. मुलीला एकटी खेळताना पाहून मातेचे हृदय भरून आले. मुलीजवळ खेळांतली जातुली होती. चिनी त्या जातुलीला फिरवीत होती. आणि ओव्या म्हणत होती,
''स्त्रियांचा हा जन्म
नको देऊ सख्या हरी
रात्रंदिवस जन्मभर
परक्याची ताबेदारी॥
स्त्रियांचा हा जन्म
देव घालून चूकला
रात्रंदिवस जन्मभर
बैल घाण्याला जुंपला॥''
चिनीनें कोठे ऐकल्या होत्या त्या ओव्या? त्या ओव्या नीलमच दळताना म्हणत असेल. शेजारच्या बायका म्हणत असतील. त्या ओव्या ऐकत नीलम खिडकीजवळ उभी होती. तिला आपले सारे आयुष्य त्या ओव्यांत दिसत होते. तिची हृदयवीणा वाजू लागली. नाना विचारांचे ध्वनी ऐकू येऊ लागले. फुकट, स्त्रियांचे जीवन फुकट, असे तिचे मन म्हणत होते. आणि माझी ही गोड चिनी! तिच्या जीवनाची हीच दशा व्हायची. याच वेदना, हेच कष्ट तिलाही पुढे भोगणे प्राप्त.
ती निरोशने म्हणाली, ''हरे राम! आपण कशाला जन्मलो? वीराच्या हातची रोज मारझोड!''
ती एकच प्रार्थना करी, ''प्रभो, मी ज्या यातना भोगीत आहे त्या चिनीला भोगाव्या न लागोत.''
नीलमने चुलीवर काही शिजत ठेवले. ती दारात उभी होती. आपण आणखी कोठेतरी थोडे पैसे ठेवल्याची तिला आठवण झाली. सापडली पुरचंडी. थोडे पैसे घेऊन ती बाजारात गेली. तिने स्वत:ला एक साडी आणली. ती घरी आली. चिनीचे फाटके कपडे शिवित बसली. चिनी बापाची वाट पहात होती. तो नवीन कपडे आणणार होता. परंतु वाट पाहून ती झोपली.
मध्यरात्र होत आली. नीलम वीराची वाट पहात होती. दारांतून दूरवर पाही. शेवटी अंधारात झुकांडया खात कोणी येताना तिला दिसले. वीराच तो. नीलमने जेवायला वाढले. वीराने डोक्यावरचा रुमाल फेकला. त्याचे लक्ष एकदम साडीकडे गेले. ती हातात घेऊन म्हणाला,
''केव्हा आणलीस?''
'आजच.''
''किती पैसे पडले?''
'चार रुपये.''
वीराच्या डोळयांत जंगली क्रूरपणा चढला.
