तिघे गाडींत बसले. गाडींत जागा होती. वसंताच्या शेजारच्या बाकावर पथार्‍या पसरून कोणी सुशिक्षित बसले होते. एक व्यापारी होता. एक वकील असावा. त्यांनीं वसंता वगैरेकडे वांकड्या नजरेनें पाहिलें.
वसंता : बसा म्हातारबाबा.
म्हातारा : मला लौकर उतरायचें आहे.
वेदपुरुष : कितवें स्टेशन ?
म्हातारा : तिसरें.
वसंता : तुमची जमीन बरीच आहे ?
म्हातारा : फार नाहीं, पोटापुरती आहे.
वसंता : कर्ज आहे कीं नाहीं ?
म्हातारा : कर्जाशिवाय कोण आहे बाबा ? एकहि शेतकरी कर्जाशिवाय मिळणार नाहीं. शेतकर्‍याची भारी वाईट आहे दशा.
वेदपुरुष : कां बरें एवढें कर्ज ?
म्हातारा : मागें लढाई होती ना ? त्या वेंळी आमच्या हातांत भरपूर पैसा होता. आम्हीं घरे बांधलीं, शेतांत विहिरी खणल्या, सावकारांचीं कर्जे काढून जमीन सुधारली. कर्ज म्हणजे हातचा मळ वाटे. परंतु एकदम भाव घटले, कर्ज उरावर बसलें. व्याजाचे दर त्या प्रमाणांत उतरलें नाहींत. पूर्वी ज्या मालाची पांचशे किंमत येई, त्याची आतां दोनशें येत नाहीं. परंतु कर्ज व व्याज पूर्वीच्याच दराचें सारें. पूर्वी शंभर रुपये व्याज भरायला जेवढें धान्य विकावें लागे, त्याच्या तिप्पट धान्य तेवढेंच व्याज देण्याला आतां विकावें लागतें! व्याज देतां येत नाहीं. त्यामुळें सारखें कर्जं फोंफावत आहे. जसा सावकार तसेंच सरकार. मागें लढाईंत भाव वाढले तर सरकारनें शेतसारे तिसरा हिस्सा वाढवले. परंतु आज आठ वर्षे धान्याला भाव नाहीं, तरी वाढलेले शेतसारे कमी होत नाहींत.
वसंता : शेतींत उत्पन्न तरी पूर्वीप्रमाणे येतें का ?
म्हातारा : नाहीं. पीकहि भरपूर येत नाहीं. पूर्वीच्याप्रमाणें पीक नाही, पूर्वीच्याप्रमाणें भाव नाहीं.
वसंता : तुम्ही मग कसें करतां ?
म्हातारा : काय सांगूं दादांनो! खोटें नाही सांगत. मागच्या वर्षी सुनेची पैठणी गहाण ठेवली. महावस्त्र गहाण ठेवलें. आतां या वर्षी आम्हांला विकण्याची पाळी आली आहे. पाटील-तलाठी तगादा लावतात. सावकार खळ्यांतच येऊन माल भरून नेतो! आपल्या हातांनीं पिकलेलें सारें सरकार, सावकार नेतात. पावसाच्या आरंभीं दोन महिने धान्य उधार आणून खावें लागतें, पुढें बीं विकत आणावें लागतें. दुकानदार बियांचा भाव वाढवतात !
आपण साहित्यिक आहात ? कृपया आपले साहित्य authors@bookstruckapp ह्या पत्त्यावर पाठवा किंवा इथे signup करून स्वतः प्रकाशित करा. अतिशय सोपे आहे.
Please join our telegram group for more such stories and updates.