मिरवणूक संपली. शेटजी परत आपल्या बंगल्यावर आले. तेथे रामभटजी होतेच.
“भटजी, मला जरा बरे वाटत नाही. विषयनियामक मंडळाची सभा तुम्हीच तिकडे घ्या. कोणीतरी तात्पुरता अध्यक्ष करा. मी फक्त उद्या अध्यक्षीय भाषण करणार आहे. ते एका विद्वानाकडून नीट लिहून घेतले आहे. वर्णाश्रमधर्माचे त्यात मंडण आहे. सनातन धर्माची बाजू त्यात उत्कृष्टपणे मांडलेली आहे. खरेच एक राहिले. रामरायासाठी एक अत्यंत मूल्यवान शेला मी आणला आहे. प्रभूच्या अंगावर तो घाला. प्रभूची मूर्ती त्याने किती सुंदर दिसेल ! आज रात्रीच्या पूजेच्या वेळी तो शेला प्रभूच्या अंगावर झळकू दे. मी येईनच.”
“आणि आज रात्री तिकडे येणार का?”
“काय तिकडे येऊन करायचे? नुसते दर्शन आता पुरे. हे काय थोतांड त्या पोरीने चालविले आहे? कसली जीव देते नि काय? आज जर ती माझी झाली तर परिषदेस पाहा कसा जोर येईल तो. मी रात्रंदिवस तिच्यासाठी झुरतो आहे. तुम्ही मला अध्यक्ष केलेत. परंतु मी मनाने जणू मेलेला आहे. त्या सुंदरीचे अधरामृत मिळाल्याशिवाय माझ्यात चैतन्य येणार नाही. तुम्ही वाटेल ते करा. तिचा धाक घाला. लालूच दाखवा. परंतु आज मनोरथ पूर्ण करा. म्हणजे तुमची परिषद यशस्वी झालीच समजा.”
“आज माझी सारी पुण्याई मोजतो. मीच जरा सबुरीने घ्या म्हणत असे. तेथली मंडळी तर अधीर आहेत. दोन थोबाडीत दिल्या की आता नरम येईल.”
“द्या थोबाडीत. मी मग त्यावर मलम लावीन.”
“जातो. शेला कोठे आहे?”
रामभटजींजवळ. तो शेला देण्यात आला. ते गेले. शेटजी जरा थकले होते. ते गादीवर पहुडले. तिकडे विषयनियामक मंडळाची बैठक जोरात सुरू होती. धर्ममार्तंडांची भाषणे सुरू होती. आमच्या धर्मात ढवळाढवळ होता कामा नये. इंग्रज सरकारने आजपर्यंत धर्मरक्षण केले. परंतु यांच्या राज्यात आता सनातन धर्मावर गदा येणार असेल, तर आम्ही पवित्र बंड उभारू. त्यासाठी धर्मसेना उभारू. तुरुंगातच काय, मृत्यूच्या दारातही जावयाची आमची तयारी आहे वगैरे शब्द ठरावांवर भाषणे होताना उच्चारले जात होते. कोणते ठराव घ्यावयाचे ते एकदाचे ठरले.
इकडे सनातनींची अशी गर्दी होती. तिकडे अस्पृश्यांचीही जोराची हालचाल होती. त्यांचेही अध्यक्ष आले होते. त्यांचीही मिरवणूक निघाली होती. नाना वाद्ये होती. त्यांनीही बँड आणला होता, म्हारकी वाद्ये होती. लेझीम होती त्यांचाही उत्सव अपूर्व होता. मिरवणुकीनंतर त्यांचीही विषयनियामक मंडळाची बैठक सुरू होती. आणि सरकारनेही तयारी ठेवली होती. ठायी ठायी पोलिस होते. सशस्त्र तुकडया हिंडत होत्या. आमच्या भांडणावरच परकी सत्ता कशी जगते ते दिसून येत होते.
