रामाचा शेला / भेट 5

“तुझ्या धूळिमाजी वाटे लोळणे सुखाचे
इथे पाय पावन फिरले राम-जानकीचे”

आणि खरेच ते खाली वाकले. तेथील धूळ त्यांनी कपाळाला लावली. आणि पुन्हा तीरावर मांडी घालून ते बसले. मध्येच ते डोळे मिटीत. मध्येच ते डोळे उघडीत. डोळे उघडून समोरचे गंभीर सौंदर्य बघत आणि डोळे मिटून आंतरिक सौंदर्य बघत.

हळूहळू तो सुंदर प्रकाश संपला. रात्र झाली. तारे चमकू लागले. आणि स्वामींनी शहराकडे पाय वळविले. थंडगार वारा येत होता. स्वामींच्या केसांशी खेळत होता. ते गंभीर होते, मधूनमधून त्यांच्या तोंडावर खिन्नताही थोडी येई. परंतु पुन्हा ते गाणे गुणगुणू लागत. कोणते होते गाणे? ते नीट स्पष्ट ऐकू येत नव्हते. पण हा पाहा चरण ऐकू आला :

“असार पसारा
शून्य संसार सारा
प्रभूराजा, जिवाचा प्रभू राजा”

“प्रभू राजा, जिवाचा प्रभुराजा”, एवढेच ते घोळघोळून पुन:पुन्हा म्हणत होते. ईश्वराशिवाय बाकी सारे फोल, मिथ्या असे का त्यांना वाटत होते? याचा अर्थ काय? याचा अर्थ एवढाच की देवाला जे जे आवडेल ते ते करणे म्हणजे सत्यता. बाकी सारे मिथ्या. फोलकट, पसारा. परंतु देवाला अमूक आवडेल असे कोणी सांगावे? जो तो देवाची साक्ष काढीत असतो. येथे स्वत:चा प्रामाणिकपणा, याहून दुसरा कोणता पुरावा? आपले मन आपणास खात नसले म्हणजे झाले. ज्या कारणाने मनाला रूखरुख लागणार नाही ते करावे.

हरिजनांच्या वस्तीत आज अपार उत्साह आहे. बायका, पुरूष, मुले सर्वांची गर्दी सभेच्या ठिकाणी जात आहे. स्वयंसेवकांसाठी शिबिर आहे. तेथे पुढारी आलेले आहेत. चर्चा चालल्या आहेत. कोणी म्हणतात की सत्याग्रह पुढच्या वर्षी करावा. या वर्षी तितका प्रचार झाला नाही. काहींचे मत पडले की, “झाला आहे तेवढा प्रचार पुरे. आता सत्याग्रह न करू तर औदासीन्य येईल. हे भ्याले असे घमेंडखोर सनातनी म्हणतील. आरंभ करावा. काही लोक तुरुंगात जाऊ देत.” अद्याप निश्चित काही ठरत नव्हते.

आज रात्री सभा होती. प्रचाराची सभा. सत्याग्रह करायचा की नाही याचा निर्णय या सभेत नव्हता व्हायचा. त्याचा निर्णय एका समितीकडे सोपविला होता. एक मोठे पुढारी अद्यापि यावयाचे होते. शेवटी त्यांनी शेवटचा निकाल द्यावा असे समितीतील काहींचे म्हणणे होते. ते पुढारी आज रात्री यायचे होते. तोपर्यंत ही प्रचारसभा होती.