असे तुकाराममहाराजांनी म्हटले. तुम्ही हरिजनांचे, अस्पृश्यांचे संसार नाही का सुंदर करणार? तुम्ही स्त्रियांच्या भावना नाही का ओळखणार? रूढींचा धर्म फेकून विवेकाचा धर्म नाही का आणणार?
“हरिजनांना आनंदाने मंदिरात घ्या. देवाला त्याची वनवासी लेकरे भेटू देत. रामरायाचा रथ त्यांना ओढू दे. उद्या ते मग राष्ट्राचा रथ ओढतील. पाच-सहा कोटी हरिजनांची शक्ती आपण वाया दवडली आहे. पाच-सात कोटी अस्पृश्य बंधूंची मने, त्यांच्या बुध्दी आपण पडित ठेवल्या आहेत. तेथे पीक घेऊ तर केवढा ज्ञानविकास होईल ! राष्ट्राची शक्ती किती वाढेल ! भारताचा संसार मग दुबळा न राहता प्रभावी होईल. आपणच आपले हातपाय तोडीत आहोत. आपली शक्ती खच्ची करीत आहोत. हे पाप फार झाले. अत:पर पुरे, यापुढे तरी ज्ञानाचे डोळे उघडोत. हृदयमंदिरे उघडोत. खरा देव जीवनात येवो. प्रभू करो आणि तुम्हा-आम्हा सर्वांना सद्बुध्दी देवो. कमीअधिक बोलल्याची क्षमा करा. मी तुमची धर्मकन्या आहे. धर्मभगिनी आहे. जिला रामरायाच्या शेल्याने सांभाळले, तिला तुम्ही नाही आशीर्वाद देणार? तुमचे आशीर्वाद घेऊन मी जात्ये.”
सरला अध्यक्षांस प्रणाम करून निघाली. सारी सभा तटस्थ होती. सरलेच्या तोंडाने जणू प्रभूच बोलत होता. जणू मूर्त धर्म बोलत होता. ती जणू संस्फूर्त झाली होती. तिच्या तोंडावर सात्त्विता फुलली होती. डोळयांत तेजस्विता व करुणा यांचे अपूर्व मिश्रण होते. ती निघाली. स्वयंसेवकांनी रस्ता करून दिला. मोटार बाहेर होती. तीत बसून ती गेली.
आणि शेटजी उभे राहिले. त्यांचे डोळे स्त्रवत होते. ते म्हणाले :
“सर्व बंधु-भगिनींनो,
मी आणखी काय सांगू? मी पापी आहे. त्या मुलीचे शब्द हृदयात बाणाप्रमाणे घुसत होते. तिचेच मुख्य भाषण समजा. तुम्ही अस्पृश्यांना बंधू माना. त्यांना जवळ घ्या. हा विरोध बंद करा. प्रभूजवळ प्रार्थना जाऊ दे. आईजवळ तिची सारी लेकरे जाऊ देत. मंदिरे पवित्र करा. तेथे प्रेम, स्नेह, दया, बंधुभाव, सत्य, पावित्र्य फुलतील असे करा. परिषदेची ही फलश्रुती.
“पकड कर इष्क की झाडू
सफा कर हिज्र ए दिल को”
“प्रेमाची झाडणी घेऊन आपली हृदये साफ करा.” म्हणजे प्रभू रामचंद्र तेथे वास्तव्य करायला येईल. रामरायाची बैठक तुम्ही स्वच्छ करता. त्याचा अर्थ आपण हृदये साफ करणे. शेवटी प्रभूची बैठक, त्याचे सिंहासन आपल्या हृदयात आहे. तेथे त्याला बसवायचे आहे, तेथे त्याला पुजावयाचे आहे. खरे ना?
